مقاله

در این مقاله پس از بررسی مختصر نظام استیفاء و دیوانسالاری ایرانی و جایگاه آن در گذر تاریخ و تعریف عناوین و درجات مستوفیان و تعریف انواع دفاتر و تنظیم ساختار دفتر استیفاء و مناصب مستوفیان به صورت جداول، به بازخوانی «کتابچۀ اسامی و مواجب مستوفیان عصر ناصری» پرداخته می شود.

با فتح بخشهایی از هند، مسلمانان با مسائلی نظیر احکام رفتار با بومیان هندو مواجه شدند و از این نظر فقها مجبور شدند به استنباط احکام بپردازند. نویسنده در کتاب «فقها و مکاتب فقهی در هند» به این موضوع می‌پردازد و مکاتب فکری مختلف و فقهایشان در هند را معرفی می‌کند. آنچه در پی می‌آید، بخشهایی از این کتاب است که سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی به چاپ رسانده است.

یافتن مآخذ قصص و تمثیلات از آنجا مهم است که به واسطۀ آن به سرچشمۀ فکر و اندیشۀ افراد می توان پی برد، و میزان بهره مندی اشخاص از منابع و افکار گوناگون را مشخص کرد.

ابو معین ناصر خسرو قبادیانی مروزی بلخی، از شعرای برجسته و از قصیده سرایان نام آور پارسی است. او در اثر خوابی بیدار کننده، سفر هفت سالۀ خود را می آغازد، در این سفر، در مصر، به مذهب اسماعیلیه در می آید و به لقب حجت ملقب می گردد و به خراسان بر می گردد و پس از چند سال آوارگی در بلخ و نیشابور و مازندران، سرانجام به درۀ یمگان پناه می برد.

داستان مرغان به سوی پادشاه آنان که از چشم اندازها و نکته های مورد توجه صوفیان و عارفان سده های پنجم و ششم هجری بوده است، نه تنها در ایران و ادب پارسی، شاعران بدان پرداخته و از آن برای بازنمایاندن چشم اندازهای نمادین بهره های فراوان برده اند بلکه در سرتاسر جهان همیشه اندیشمندان و فرزانگان و فرهیختگان از آن داستان ها و تمثیل های دلکش و خواندنی ساخته اند. پیشینۀ این داستان به فرهنگ های یونان، هند و چه بسا فرهنگ های باستان برسد که این نکته در ایننوشته باز نمایانده شده است.

مقاله دربارۀ تفسیر ملاحسین کاشفی است. در آغاز معنای لغوی تفسیر و معنای اصطلاحی آن گفته شده و نیز تأویل و قضاوت میان آن دو. سپس از دانش هایی که یک مفسر باید بداند؛ آن گاه از انواع تفسیر یعنی تفسیر: روائئ، علمی، الحادی، ادبی و عرفانی، بحث شده است.

اسماعیلیان همواره زندگی پنهانی داشته اند (دوران ستر). آنها به دلایل گوناگونی و از جمله پراکندگی و گستردگی در دوره های مختلف دارای اصطلاحات فراوان و گاه متفاوت با دیگر جای ها و با همگی شان خود بوده اند.

در میان خیل شاعران گذشتۀ پارسی زبان، به کمتر شاعری بر می خوریم که دست از جان بشوید و در مقابل پادشاهان و قدرتمندان – چه آشکارا و چه به زبان حکایت و رمز – حرف حق را بگوید و بلندی همت را در مقابل خوان پر نعمت آنان دو تا و دو تو نکند، در این میان بعضی از عارفان، با تکیه بر قدرت لایزالی یگانه معشوق ازلی، چه از زبان خود یا با گفتار طبقات پایین جامعه و یا از قول دیوانگان عاقل، تازیانۀ انتقاد را بر گردۀ این قدرتمندان می کوبند، شعر اینگونه شاعران است که می تواند لقب «تازیانۀ سلوک» بگیرد.

داستان عشق لیلی و مجنون از جمله منظومه های غنایی ادب فارسی است که از دیر باز مورد اقبال نویسندگان و شعرای فارسی زبان و غیر فارسی زبان قرار گرفته است، تا جایی که بیش از 70 مثنوی به تقلید از مثنوی لیلی و مجنون سروده اند که بسیاری از آنها تا حد زیادی در راستای مثنوی لیلی و مجنون نظامی است.

توجه به مضامین معرفتی و حکمی و بهره گیری از نکته های اخلاقی در رفتارهای فردی و اجتماعی، از جمله وسایل مطمئنی است که فرد را به مرتبۀ کمال، رهنمون می گرداند. این حقیقت به نوان یک رسالت، بسیاری از سخنوران و نویسندگان عرصۀ ادب فارسی را بر آن داشته تا پرداختن به مقولۀ حکمت عملی و اخلاق را مورد توجه خویش قرار دهند.