مقاله

تعزیه به نمایش‌ های آیینی منظوم، محزون‌ و عامیانه ‌ای گفته می‌ شود که بیانگر واقعۀ شهادت امام حسین(ع) و یارانش در سال 61ق در صحرای کربلاست. معمولاً دو اصطلاح «تعزیه» و «شبیه» را به جای یکدیگر به کار می‌برند؛ درحالی که آن دو متفاوت اند. با تکامل این گونۀ عامیانه، طنز و مطایبه به شبیه نامه ها وارد شد.

در هر جامعه، مردم با تعیین عناصری که قدرت فرامادی دارند، در حفظ خود، اطرافیان و اموالشان تلاش می کنند. یکی از مهم ترین این چاره اندیشی ها، استفاده از تعویذ است. ﺟﻨﺒﻪﻫﺎی اﺳﺮارآﻣﻴﺰ عناصر تعویذی ﺑﺮای اﻧﺴﺎن، آن ها را در ﻣﺮﻛﺰ ﻫﺎﻟﻪ ای اﺳﻄﻮره­ای و ﻣﻌﻨﺎﻳﻲ ﻗﺮار داده اﺳﺖ، ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ این عناصر، ﮔـﺎه در ﺟﺎﻳﮕـﺎه ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻮ و ﮔﺎﻫﻲ ﻧﻴﺰ ﻫﻤﭽﻮن ﺷﻴﺌ­­ﻲ ﺷﮕﻮن ﻣﻨﺪ و ﺗﻮﺗﻢ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﺼﻮر ﺷـﺪه ­اند.

مقالۀ پیش رو با رویکرد انسان‌ شناسی وبا هدف فهم زیبایی ‌شناسی فرهنگی آیین نخل‌ گردانی در ابیانه انجام شده است. به‌دلیل مهاجرت جوانان از ابیانه بررسی بخش زندۀ فرهنگ به صورتی که فرهنگ گذشته نیز در آن حفظ شده باشد، تنها در موقعیت‌هایی چون نخل‌ گردانی امکان پذیر است.

فرهنگ عامه به شناخت عادات، رسوم، حکایت ها، باورها، سرودها، مثل ها و گفتار شفاهی مردم می پردازد و امروزه در حوزه های مختلف علوم انسانی، ازجمله جامعه شناسی و شاخه های آن، تاریخ، روان­شناسی، ادبیات، هنر و حتی ادیان بررسی می شود. ادبیات در مفهوم خاص و در شاخه­های مختلف، سرشار از عناصر فولکلور است و توجه ویژه به آن در حوزۀ مطالعات میان رشته ای، نگرشی نو است.

واژگان معماری همواره در کلام عامه نمود داشته است. به سبب اهمیت شست­وشو و پاکیزگی در نظام روابط اجتماعی ایرانیان، حمام‌ها در جایگاهی ممتاز قرار داشته اند. حمام‌ها از آسیب­ پذیر‌ترین گونه‌های معماری هستند و متأسفانه فرهنگ گرمابه‌ها بیشتر و پیش‌تر از کالبد آن ها در معرض نابودی است. بنابراین نباید در ضرورت مستندسازی وجوه غیر مادّی گرمابه‌ها تردیدی روا داشت.

تاکنون برای زندگی قاعده­مند و تکرارپذیر قهرمان در روایت­های قهرمانی سراسر جهان، الگوهای متعددی پیشنهاد شده است که فارغ از برخی جزئیات، در کلیت خویش با یکدیگر مشابهت­ های بسیار دارند. این پژوهش پس از معرفی و نقد الگوهای قهرمانی موجود، مشهورترین و جامع­ ترین آن­ها را نمونه ­وار با وقایع زندگی رستم می ­سنجد و نشان می­دهد که بسیاری از ارکان این الگوها با برجسته­ ترین نمود جهان­ پهلوان و فراتر از آن با ساختار زندگی پهلوانان خاندان سام، همخوانی مطلق ندارند و برای طبقه­ بندی ساخت کلی زندگی پهلوان ایرانی، طراحی یک الگوی بومی ضروری و راهگشاست.

نامگذاری گذر لوطی صالح نیز به عهدآغا محمدخان قاجار برمی گردد. این گذر درشمال خیابان مولوی فعلی و جنوب بازار تهران در امتدادگذر قاطرچی وکوچه باغ ایلچی قرار دارد.

حماسۀ شاهرخ نامۀ قاسمی گنابادی مثنوی ای چهار هزار و هفت صد بیتی است که در سال 950ق آن را سرود. موضوع آن شرح کشورگشایی ها، شکارها، سفرها، عدالت ورزی‌ها و رشادت های شاهر‌خ تیموری (850- 779) از بر تخت پادشاهی نشستن تا هنگام وفات است که به شاه‌ طهماسب صفوی (ج. 930- د. 984) تقدیم شده است. شاهرخ جز همین مثنوی، زندگی نامۀ مستقلی ندارد. منظومۀ شاهرخ نامه در ایران نسخه ندارد و نگارنده آن را براساس نسخۀ پاریس تصحیح کرده است.

مقاله حاضر به معرفى نسخه خطّى کلیّات شاه اسماعیل صفوى (کلیات خطائى) مى پردازد و سه بخش آن: نصیحت نامه، دهنامه و دیوان حضرت سلطان خطائى را مورد تحلیل و بررسى قرار مى دهد. این نسخه در کتابخانه مرحوم علّامه سلطان القرائى در مجموعه نسخ خطى نگه دارى مى شود.

مصطلحاتِ صوفیه، رساله ای است از ابوالفتح محمد بن محمد بن محمود حافظی بخاری ملقب به پارسا در توضیح و شرح حدود 160 واژه و اصطلاح متداول صوفیه، دکتر غلام مصطفی خان در لابلای یک بیاض، به نسخه ای از این نوشته دسترسی یافتند و در کتاب علمی نقوش (به زبان اردو)، چاپ اول، 1957 آن را معرفی و منتشر کردند که اینک پس از برگردان از اردو به پارسی، تقدیم خوانندگان محترم می شود.