مقاله

شاید هنگامی که «ملک‌ تاج فیروزخانم» دختر «نصرت‌الدوله اول» و نواده «عباس‌ میرزا» ولیعهد دلاور و ناکام فتحعلی‌شاه تصمیم گرفت یکی از نخستین بیمارستان‌های مدرن تهران را در خیابان دروازه یوسف‌آباد بنا کند، گمان نمی‌کرد که درست 39 سال بعد از افتتاح این بیمارستان، فرزندش «محمد مصدق» پس از تحمل بیش از یک دهه زندان و انزوا، در همین بیمارستان دار فانی را وداع گوید

فرانسویان همچون مردم ایتالیا، اولین بار نام حافظ را از جهانگردان کشور خود شنیدند. در واقع اگر پیترو دلاواله (۱۶۵۲ـ۱۵۸۶)، جهانگرد مشهور رمی، مردم ایتالیا و حتی مردم اروپا را اول‌بار با نام حافظ آشنا کرد، جهانگردانی همچون تاورنیه (۱۶۰۶ـ ۱۶۸۹) و ژان شاردن (۱۶۴۳ـ۱۷۱۳) نیز آوازه حافظ را به فرانسه رساندند. تاورنیه در خلال سالهای ۱۶۳۲ تا ۱۶۶۸ نُه بار از ایران دیدن کرد و در هر سفر مدتی در اصفهان اقامت گزید.

اسطوره روایتی قدسی از خلقتی آغازین است که با آیین، مراسمات و ادبیّات جامعه پیوستگی دارد. اساطیر ریشه و بن، ادامه دهنده و مکمّل اسطورۀ آفرینش اند. آیین ایزدی، آیینی محلّی در منطقه ای کوچک از کردستان عراق است که دارای دو کتاب مقدّس و مجموعه ای سروده های دینی شفاهی است. این سروده ها در مراسم هایی مانند تولّد، مرگ، اعیاد و هر مراسمی که در آن زایشی نو اتفاق می افتد، خوانده می شوند.

شعر غنایی از مهم ترین انواع ادبی در تاریخ نقد ادبی است. در تاریخ ادبیات هر سرزمینی، اشعاری وجود دارد که به همراهی موسیقی و یا برای همراهی با آن سروده می شده و از سوی دیگر، اشعاری ساده، عاطفی و موسیقایی وجود دارد که از دل جامعۀ عوام به وجود آمده و منشأ اشعار غنایی رسمی شده است. محققان ایرانی تحت تأثیر تعریف رمانتیک شعر غنایی، اغلب این نوع شعر را اشعاری دانسته اند که بیانگر احساسات و عواطف شخصی است و «من» شخصی گوینده را بازگو می کند

ناصرخسرو (481-394 ه.ق) شاعر و نویسندة توانا، از چهره های درخشان قرن پنجم ادبیّات فارسی است. او علم و دانش را در بالاترین درجه قرار داده و والاترین ارزش ها را برای آن در نظر گرفته است. روش علمی ناصرخسرو در کنار سیرت عملی وی، می تواند نمونه و سرمشق کامل برای هر انسانی باشد. یکی از روش های تعلیمی که ناصرخسرو در دیوان خود از آن بهره جسته، آوردن سؤالاتی است که به شیوه های گوناگون مطرح نموده است.

بر خلاف آنچه در نگاه نخست به نظر می رسد تحولات سیاسی تنها حوزه های مشخص و محدودی را تحت تأثیر قرار نمی دهد، بلکه دامنه آن به حوزه های گوناگون اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، علمی و ادبی نیز کشیده شده، زمینۀ دگرگونی های مختلفی را در عرصه های متعدد و متنوع فراهم می آورد.

تشیع در نیم سدۀ نخست از موجودیت خود یک نهضت سیاسی کاملاً عربی با تکیه بر حقانیت حضرت علی بن ابیطالب (ع) به عنوان جانشین پیامبر (ص) بود و در این مدت، ویژگی عربی خود را کاملاً حفظ کرد و تا زمانی که دچار اولین انشعاب شد، فراز و نشیبهای زیادی به خود دید.

از روزگاری که بنابر اقوال مختلف، ابریشم در سرزمین چین به وجود آمد، تا اوایل قرن دهم هجری / شانزدهم میلادی که شاه اسماعیل اول حکومت صفوی را بنیان نهاد، ابریشم به صورت کالایی گرانبها از شرق به غرب و از رهی که به نام جادۀ ابریشم خوانده شده است، حمل می‌شد، و راههای کاروان رو شاهد عبور کاروانهایی بود که با هزاران مشقت از چین و دو سوی دریاچۀ اب نور به پامیر و از آن جا به یارغند، سمرقند، بخارا، طراز، توس و نیشابور، در دامنه های جنوبی البرز و سرانجام به اروپا می رفت و ابریشم یکی از اقلام این مال‌التجاره و البته گرانبهاترین آنها بود، به قیمتی گزاف در بازارهای بین‌المللی به فروش می رسید....

اگر مقصود از روح جاودان، ارتباط بین مردمان و تبادل جریانهای فکری، هنری، سنتها و آیینها و در واقع انتقال فرهنگ به وسیلۀ کالاست، باید گفت که اقوام ایرانی در این انتقال فرهنگی نقشی برجسته داشته اند، و اگر محدودۀ زمان و مکان را تنگتر کنیم، یعنی زمان را به هزارۀ اول میلادی و مکان را به مسیر شرقی و زمینی جادۀ ابریشم محدود کنیم، در آن صورت متوجه می شویم که اقوام ایرانی مقیم آسیای مرکزی: پارتی ها، بلخی ها، سغدی ها، ختنی ها و خوارزمی ها در این انتقال کمک شایانی کرده اند....

از آنجا که مانی (216تا274 / 276م) آیین خویش را محدود به یک زمان و مکان نمی شمرد، و بر این باور بود که دینش به همۀ زبانها و در سراسر جهان پراکنده خواهد شد از همان آغاز، با کوششی خستگی پذیر سفرهای دور و دراز خویش را آغاز کرد، و به تبلیغ آیین خویش پرداخت. او در سفرهایش به بین النهرین، ایران و هند توانست با موفقیت هایی رو به رو شود، تا بدان جا که پادشاه بودایی مذهب توران را به کیش خود در آورد.