مقاله

ایرانیان باستان در دوران حکومت شاهان پیشدادی و کیانی بر دین مهرپرستی بودند. یکی از رسوم مذهبی آنان در آن زمان قربانی گوسفند، شتر و اسب بود. ایرانیان ِ مهرپرست، در نخستین روز فروردین، تشریفات باشکوهی انجام می دادند و گوشت قربانی را میان شرکت کنندگان قسمت می کردند. در این آیین، خون قربانی سهم ایزد مهر و دیگر ایزدان آسمانی بود؛ از این رو خون قربانی را به آسمان می افشاندند.

یک سال پس از انقلاب مشروطه، یک عالم دینی بوشهری، رساله ای نوشت تا ثابت کند، قیام مشروطه و تاسیس مجلس شورای ملی، مصداق روشن روایت «قیام قومی از مشرق» در آخر الزمان است.

انقلاب صنعتی در غرب باعث بروز چندین رویداد و تحول شد. بخشی از آن در قالب توسعه و پیشرفت صنعتی و تکنولوژی در کشورهای غربی نمود پیدا کرد و بخشی دیگر نتایچ بیرونی با خود به همراه داشت. تبعات مستقیم نتایج بیرونی انقلاب صنعتی عموما به صورت منفی بر کشورهای توسعه نیافته تأثیر گذاشت.

مسیحیان در طول تاریخ همواره تلاش داشته‌اند تا از طرق گوناگون به تبلیغ دین خود بپردازد که یکی از راههای مهم این امر از طریق استفاده از گروههای مبلغ در درون کشورها و جامعه‌های غیر مسیحی بوده است. این گروهها به طور معمول از طریق جریان پروتستانیزم و کشورهای خارجی هدایت می‌شدند.

در دو دهه میان کودتای اسفند 1299 تا کناره‌گیری رضاشاه از سلطنت در شهریور 1320، ایران دستخوش دگرگونی زیادی شد. یکی از مهم‌ترین این تغییرات، در حوزه حمل‌ونقل و ایجاد راه‌آهن سراسری صورت گرفت. پیرامون هزینه‌ ایجاد این راه‌آهن و به‌صرفه بودن یا نبودن آن، نظریات گوناگونی مطرح‌شده است. بر همین اساس نوشتار پیش رو به بررسی این مهم می‌پردازد.

تشکیل حکومت رضاشاه به عنوان ماحصل مبارزات قدرت در دوران بحرانی مشروطه، آغازگر دوران نوینی در تاریخ سیاسی ایران بود. نطفه اولیه حکومت پهلوی و قدرت‌یابی رضاشاه با کودتای سوم اسفند 1299 شکل گرفت. در باب این کودتا و نحوه شکل‌گیری آن دیدگاه‌های متفاوتی وجود دارد. برخی آن را ماحصل برنامه‌ریزی انگلیس می‌دانند، برخی تنها به نقش زمینه‌سازی و فراهم آوردن شرایط توسط انگلیسها اشاره دارند و در دیدگاه سوم که البته گروهی اندک هستند، نقش انگلیس در این ماجرا انکار شده است. نگارنده با توجه به این دیدگاه‌ها و بر اساس مستندات تاریخی معتقد است نقش انگلیس در این ماجرا کاملاً پررنگ و حیاتی بوده است. بر این اساس، ضمن تشریح هر سه دیدگاه، به دیدگاه اصلی این نوشته یعنی نقش انگلیس در کودتا پرداخته می‌شود.

از احمدشاه قاجار به عنوان پایبندترین پادشاه قاجار و ایران به قانون، مشروطه‌خواهی و دموکراسی یاد شده است! پایبندی وی به قانون مشروطه چه از موضع ضعف ناشی از بیم دچارشدن به سرنوشت محمد علی شاه پدر بوده باشد و یا اعتقاد قلبی به قانون مشروطه و آرمانهای آن، فرصتی را فراهم آورده بود تا مگر گشایشی در کار فروبسته جامعه حاصل شود؛ اما هرج و مرجهای به‌وجود آمده و ظهور رضاخان در سحرگاه اسفند 1299 یک بار دیگر در نهایت شگفتی، متجددین و حتی برخی از افراد خوشنام آن روزگار را واداشت تا دگرباره به اراده یا اجبار و یا با ترویج اندیشه استبداد منور، رای به ترجیح امنیت بر آزادی دهند.

واژه پهلوی پزشک، «پچشک» است برابر با جوانه درخت (نویدبخش حیات دوباره)، بخت‌آزمایی، سهم و قسمت، ترمیم و پیوند پوست با چوب… آنچه از این معانی به ذهن متبادر می‌شود و به طور جامع می‌توان در بررسی کلمه پزشک یافت، در گویش کُردی آن وجود دارد: «پشک»؛ زیرا در هیچ یک از امهات کتب لغت و قاموس و فرهنگ‌ها به وجه تسمیه پزشک اشاره‌ای نشده است و بیشتر به توضیح شغل مورد نظر پرداخته شده است

در شماره پیش بخش نخست نامه‌های مرحوم زریاب به آیت‌الله اشراقی از نظر خوانندگان گذشت. چه بسا نکات تاریخی که در لابلای نامه‌های معمولی افراد درج شده باشد که در نگاهی کلی مهم و شایان توجه است، همچون مطالبی که دکتر زریاب در باب جلسات نقد تفکر کسروی در تبریز نوشته است. اینک نامه‌هایی دیگر:

یکی از محورهای اساسی تفکّرات و تأمّلات اندیشمندان، عرفا و فلاسفه اساساً شناخت ماهیّت انسان است. در غالب ادیان الهی مخصوصاً دین مبین اسلام نیز به شناخت این شاهکار خلقت تأکید زیادی شده است تا مقدّمه ای در شناخت حضرت حق تعالی باشد.