مقاله

عادت این سلسله جستارها این بود که به تحلیل نورومیتولوژیک شخصیتهاى شاهنامه مى پرداخت.اما در اینجا مى خواهم به موضوعى اشاره کنم که بیشتر یک جور عادت است. عادتی که سرمنشا اتفاقات بسیار مهمى در شاهنامه شده است.پدیده گوشتخوارى بدلایلى که خواهم گفت بی شک یک موضوع نورومیتولوژیک در شاهنامه مى باشد.چنانکه خواهیم دید از منظر تاریخ اساطیری گوشتخوارى در زمانى ویژه بسراغ آدمیزاد آمده است.

برای ایرانیان، دوره سلطنت قاجارها به‌نوعی نقطه اتصال ایران از جهان سنتی و قدیم به‌دنیای مدرن و جدید محسوب می‌شود. اگر سال ١٢١٠ق/ ١١٧٤ش/ ١٧٩٦م را آغاز سلطنت قاجارها بر ایران در نظر بگیریم، كه آقامحمدخان با غلبه بر رقبا و مدعیان، سلطه تقریبا تمام و كمالی بر كشور پیدا كرد؛ و سال ١٣٤٥ق/ ١٣٠٤ش/ ١٩٢٥م را هم پایان كار قاجاریه بدانیم كه مجلس دوره پنجم شورای ملی به‌انقراض سلسله قاجاریه رای داده و موجبات انتقال سلطنت ایران به‌سلسله پهلوی را فراهم آورد، هفت پادشاه سلسله قاجاریه حدود ١٣١ سالِ شمسی و ١٣٥ سال قمری در ایران سلطنت كردند.

در مقاله «تجلی در هنر اسلامی و تجسد در هنر مسیحی و بودایی»۱ و نیز در کتاب نظریه تجلی، در باب شمایل‌گریزی هنر اسلامی۲ در حد توان روشن و اثبات کرده‌ام محوری‌ترین و بنیادی‌ترین اصل حاکم و مطرح در یک دین، شکل‌دهنده کلی مفهوم هنر در آن دین است؛ برای مثال اصل تجسد در الهیات مسیحی، نقش بسیار بارز و تعیین‌کننده‌ای در فرم و معنای هنر مسیحی دارد.

فر در شاهنامه، یکی از مهم ترین و پربسامدترین مفاهیم این متن حماسی است. مفهوم مینوی فر با نشانه هایی چون هالۀ نور، توانایی خرق عادت، تسلط بر طبیعت، ارتباط با بخت و شناسه های مادی ای چون جانوران و ابزار های مقدس بر شخصیت فرهمند نمایان می شود. این اسطوره، با شکل گیری اجتماع، مفهوم طبقه و دو نوع مشروعیت فرهمندانه و خونی در ارتباط است و انواعی دارد که مهم ترین آن فرّ کیانی است

در متون فارسی میانه، واژه های «درویشی»، «شکوه» و «نیاز» بر فقر و تنگدستی دلالت می کند؛ از این میان «درویش» دارای دو مفهوم متفاوت است. در متون فارسی میانه به تفصیل به مفهوم درویشی پرداخته و تصویری روشن از آن ارائه شده است. بر اساس این متون، درویش از یک سو بر فرد تنگدست دلالت می کند که از وضعیت خود ناخرسند است و از سوی دیگر به فرد وارسته ای دلالت دارد که به دلیل خرسندی، تن و روانش در آرامش به سر می برد؛ این فرد در نوشته های فارسی میانه «درویش راستین» نام دارد.

در بررسیهای انجام شده، واحد بن مایه ایِ سرکشی و تباهی طرحی داستانی را تشکیل می دهد که با پوشش بر یازده داستان شاهنامه، میزان 18/3% از داستان های شاهنامه فردوسی را به خود اختصاص داده است و از این جهت، دهمین پی رفت بزرگ شاهنامه به شمار می آید. این ساخت داستانی شامل آرامش آغازین، سرکشی پادشاه ، به زوال افتادن او و آرامش پایانی است

اسطوره روایتی است که به انسانها در فهم رخدادهای معمول روانی و راه های رشد آنان در گذران زندگی کمک می­کند. رؤیا نیز پدیده یی طبیعی و خاص ناخودآگاه است که در عالم واقع تجلی می یابد. اسطوره و رؤیا بهره­مند از زبانی نمادینند که با نماد شناسی به رمز و راز آن ها پی خواهیم برد. بر مبنای مکتب یونگ رؤیای گشتاسپ، رؤیایی بزرگ است؛ زیرا دربرگیرندۀ سرشت جمعی اسطوره ای است.

مانسلو تأکید دارد «که اگرچه تاریخ نمی‌تواند بیش از این به مفاهیم مناقشه‌ناپذیر حقیقت، عینیت و بوده‌‌بنیاد‌‌گرایی وابسته‌باشد، اما می‌تواند از موضوعات جدید و چالش‌انگیزتر در این باره سخن گوید که چگونه می‌توانیم شناختی از گذشته به دست آوریم». در عمل، این به چه معناست؟

با خاموشی عباس کیارستمی، یکی از دیدگان بسیار ژرفانگرِ ایرانی به «زندگی، طبیعت و سرنوشت» برهم نهاده شد و بارقه‌ای بسیار نادر از خلاقیت بی‌نظیر در این سرزمین فرو مرد. یکی از جلوه‌های فرهنگ ایرانِ معاصر، دیدگاهش به «زندگی و انسانیت و روابط انسانی» است. این جلوه، نیاز به پنجره‌ای دارد تا ساکنان ورای ایران و ناآشنایان به فرهنگ آن بتوانند چهره واقعی این جلوه را از میان آن پنجره بنگرند.

نیزه‌داری از آموزه‌ها و مضامین مهم در اساطیر و حماسه‌های ایرانی است. گرشاسپ، سام و نریمان هریک نیزه‌دارِ ویژۀ خود را دارند (نک: دنبالۀ مقاله). گمان بر این است که رستم نیز باید نیزه‌داری شناخته‌شده داشته باشد که همواره و همیشه در کنار وی باشد، اما در شاهنامه از الوای به‌عنوان نیزه‌دار رستم تنها دو بار سخن گفته ‌شده‌است؛ بار نخست در داستان کاموس کشانی که وی به دست کاموس کشته می‌شود