1397/5/8 ۱۰:۴۴
سنگ‌نگاره‌ها یا هنرهای صخره‌ای، كهن‌ترین آثار تاریخی به‌جا‌مانده از بشر هستند كه قدمت بعضی از آنها در ایران به بیش از٤٠ هزار سال می‌رسد. در ٢٤ استان ایران سنگ‌نگاره‌ها از دوران‌های مختلف شناسایی شده‌اند و بیش از ٥٠ هزار نمونه تاكنون كشف شده كه از این تعداد حدود ٢١ هزار نمونه آن در منطقه تیمره و كوه‌های اطراف خمین قرار دارد. در دنیا محوطه‌هایی كه سنگ‌نگاره‌ها در آنها شناسایی می‌شوند به عنوان اكوموزه معرفی می‌شوند.
سنگ‌نگاره‌ها یا هنرهای صخره‌ای، كهن‌ترین آثار تاریخی به‌جا‌مانده از بشر هستند كه قدمت بعضی از آنها در ایران به بیش از٤٠ هزار سال می‌رسد. در ٢٤ استان ایران سنگ‌نگاره‌ها از دوران‌های مختلف شناسایی شده‌اند و بیش از ٥٠ هزار نمونه تاكنون كشف شده كه از این تعداد حدود ٢١ هزار نمونه آن در منطقه تیمره و كوه‌های اطراف خمین قرار دارد. در دنیا محوطه‌هایی كه سنگ‌نگاره‌ها در آنها شناسایی می‌شوند به عنوان اكوموزه معرفی می‌شوند. موزه‌هایی در دل طبیعت كه هنرمندان كهن آن را ایجاد كرده‌اند. این موزه‌ها برای پژوهشگران بسیاری در دنیا جذابیت دارند اما در ایران متاسفانه كار چندانی در این زمینه انجام نشده است. پایگاه‌های مطالعاتی «هنر صخره‌ای» در كشورهای مختلف وجود دارد، متاسفانه در كشور ما به‌رغم وجود آثار بسیار، هیچ پایگاه مطالعاتی در این زمینه وجود ندارد. در نتیجه اطلاعاتی در رابطه با سنگ‌نگاره‌ها منتشر نمی‌شود و همین باعث شده كه مردم اطلاعات كافی در این رابطه نداشته باشند و این تصور غلط به وجود بیاید كه این نقوش نقشه گنج هستند و بسیاری از افراد با همین استدلال آنها را از بین می‌برند. نمونه‌های بسیاری از این موارد در دهتل و غارهای لرستان وجود دارد.
اگر بخواهیم در مورد اهمیت سنگ‌نگاره‌ها سخن بگوییم باید به این نكته توجه كنیم كه در دنیا برای عرصه‌های باستان‌شناسی دفینه و زیر‌سطحی، ناگزیر باید عرصه‌های روسطحی از جمله نقاشی‌های درون غارها و كوه‌ها و اسطوره‌ها و باورها و افسانه‌ها و... را مطالعه كرد تا بتوان پدیده‌هایی كه در قالب كاوش به دست آمده تاویل و تفسیر علمی كرد. سنگ‌نگاره‌ها از یاریگران باستان‌شناسان در این رابطه هستند.
از منظر توریسم هم می‌توانیم یكی از برندهای جهانی را در ایران داشته باشیم. چرا كه امروز در دنیا توجه زیادی به سنگ‌نگاره‌ها می‌شود. اما در ایران متاسفانه در این زمینه كار خاصی انجام نشده است. قزاقستان و جمهوری آذربایجان و ازبكستان و تاجیكستان كارهای خوبی در این زمینه انجام داده‌اند، برای نمونه قزاقستان با داشتن ٧١٩ مورد سنگ‌نگاره در یك محوطه، سالانه حدود ٢ میلیارد دلار درآمدزایی از محل جذب گردشگر و پژوهشگر دارد. اما در ایران پروژه‌های سد‌سازی و راه‌سازی و انتقال آب انبوهی از این سنگ‌نگاره‌ها از بین می‌برند، به دلیل اینكه ارزش و اهمیت این آثار مشخص نیست و اطلاعات مناسب و جامعی در مورد آنها وجود ندارد. در حالی كه جوانان روستاهایی كه نزدیك به این محوطه‌ها هستند می‌توانند آموزش‌های لازم را ببینند و وارد بحث كارآفرینی و اشتغال‌زایی شوند تا به عنوان راهنمایان محلی در این محوطه‌ها مشغول كار شوند. خانه‌های روستایی اطراف این محوطه‌ها می‌توانند به عنوان اقامتگاه تجهیز شوند و جوامع محلی هم بتوانند از این محوطه‌ها و رونق گردشگری بهره مند شوند.
اما از منظر دیگر اهمیت سنگ‌نگاره‌ها پیوند و پیوستگی نقوش آنها در دنیاست. بعضی از نقوش در محوطه‌های ایران و كشورهای مختلف دنیا مشترك است و به فراوانی می‌توان آن را دید. یكی از آنها نقش بز كوهی است. بز كوهی حدود ٩٠ درصد نقوش سنگ‌نگاره‌های ایران را در بر می‌گیرد، فراوانی این نقش را روی طرح سفالینه‌ها و دست ساخته‌ها و پیكره‌های مفرغی دوره‌های مختلف هم می‌بینیم. نقش بز كوهی در ایران باستان یك امضای فرهنگی و نشانی از زیستگاه تفكر و فرهنگ ایرانیان بوده. از منظر فرهنگی هنوز مطالعات در مورد دلایل اهمیت این نقش در دوران باستان ادامه دارد. اما از منظر ایجاد اشتغال و بعد اقتصادی این نقوش می‌توانند با كمی خلاقیت تبدیل به نشانه‌هایی در زیورآلات و ظروفی شوند كه در روستاهای اطراف محوطه‌هایی نظیر تیمره تولید می‌شوند تا علاوه بر معرفی این نقوش، جوامع محلی هم بتوانند بهره‌ای از همسایگی با این موزه‌های صخره‌ای ببرند و شاید از این رهگذر تلاش بیشتری برای حفظ آنها به كار گیرند.
*دكترای باستان‌شناسی هنر و پژوهشگر نقوش كهن
منبع: روزنامه اعتماد
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید