مقاله

در پاییز سال ۱۳۰۹ خورشیدی پلیس ایران شبکه‌ای بزرگ از جاسوسان شوروی را در ایران کشف کرد. ابعاد و وسعت این شبکه جاسوسی آن‌چنان وسیع بود که هیئت حاکمه ایران را در بهت و حیرت فرو برد. اغلب اعضای این شبکه را کارمندان وزارتخانه‌های ایران اعم از وزارت پست، خارجه، جنگ و دیگر ادارات دولتی تشکیل می‌داد. حتی افراد سرشناس و مهمی همچون تیمورتاش وزیر دربار در مظان اتهام عضویت در این شبکه قرار گرفتند.

در پی عدم حمایت دربار صفوی از هنرمندان، شاهد مهاجرت تعدادی از آنان به دربار عثمانی هستیم. این شرایط، بستر مناسبی را جهت رشد و توسعه نگارگری عثمانی بر پایه دستاوردهای هنری مکاتب ایران در کارگاه‌های تازه تأسیس استانبول به وجود آورد. از این‌رو، در این پژوهش تلاش گردیده است بر مبنای روش تطبیقی ـ تحلیلی، میزان تأثیرپذیری مکتب عثمانی از مکتب تبریز و بررسی وجوه تشابه و افتراق آن دو براساس ابعاد گرافیکی موجود در نگاره‌های دو مکتب با تکیه بر آثار شاهنامه شاه طهماسب و سلیمان‌نامه مورد مطالعه موردی و تحلیل قرار گیرد.

«مرد سنت‌دیده... وقتی می‌بیند که هجوم غرب و صنایع و فنون غربی چگونه دارد همه چیز را می‌روبد و می‌برد، به‌عنوان دفاعی و عرض وجودی گمان می‌کند هرچه بیشتر آدم کلیله و دمنه‌ای بسازد بهتر.»۱

خانقاه، محل زندگی، آموزش و گردهمایی و عبادت درویشان و صوفیان بود. برخی از این خانقاه‌ها مجموعه‌های عظیمی بودند که همچون شهری کوچک، تمام امکانات و لوازم زندگی را در خود جمع می‌کردند. علاوه بر این، معمولاً این مجموعه بناها، به علت وجه معنوی و تقدسشان، توسط بهترین هنرمندان ساخته و تزئین یا بازسازی می‌شدند و قدرتمندان هر دوره‌ای نیز در ساخت چنین بناهایی مشارکت فعال داشتند. از این‌رو بسیاری از این مجموعه‌ها در کنار کارکردهای معمول آیینی و طریقتی خود، به شاهکارهایی از هنر معماری نیز تبدیل می‌شدند: معماری در پیوند با اعتقاد و البته گاهی قدرت و سیاست. مجموعه‌هایی که به قول گولمبک، پژوهشگر تاریخ هنر ایران، شهرهای کوچک خدا بودند.

گمان می رود نگارش متون عرفانی در ادب فارسی از نیمه دوم قرن پنجم هجری آغاز شده است. در این آثار بسیاری از آیات قرآن كریم و احادیث به طور پراكنده شرح و تفسیر می شود؛ البته اطلاعات دقیقی از نخستین تفسیرهای عرفانی قرآن كریم و احادیث به زبان فارسی و شیوه بیان آنها در جمع های علمی و عرفانی در دست نیست.

کتابچه مفاصا حساب سمیرم و نجف‌آباد، شامل بودجه مناطق مذکور در دوره ناصرالدین شاه قاجار است که به خط دیوانی، ترسیم و تنظیم شده. این کتابچه پنج برگ دارد و مبلغ کل آن بر اساس دفتر مفرده موجود و مطابق دستورالعمل [بودجه] بیست‌و چهار هزار و پانصد و سه تومان و دوهزار و صد و سی و هشت دینار تعیین گردیده است. کتابچه ارقام نقدی را دربرمی‌گیرد، در آن ارقام جنس وجود ندارد و بیشتر شامل قبض‌های پرداختی است.

در کتابخانه های هندوستان هزاران کتاب خطی وجود داشته که بخشی از آن ها در دوره حکومت کمپانی هند شرقی بریتانیا از هند خارج شده و بخشی نیز در اثر مرور زمان و رطوبت، تخریب و یا خوراک موریانه ها شده است با این وجود، هنوز هم هزاران نسخۀ خطی و چاپ سنگی به زبان فارسی در کتابخانه‌های این کشور وجود دارد که به شرح ذیل گردآوری شده اند:

۱.توصیف؛ مارکس به‌درستی دیالکتیک متافیزیکی هگل را از آسمان به زمین آورد. ایده‌های دیالکتیک هگل، نه زاده و درون‌بود «مطلق» و نه بروز آن‌ها مینوی و ایدئالیستی است، بل حاصل تنش و جدال طبقات اجتماعی است. دستگاه‌های ایدئولوژیک تاریخی نیز در همۀ عرصه‌ها ریشه در گسل‌هایی دارند که مابین این طبقات شکل گرفته و می‌گیرد؛ این آغازی بود بر پایان ایدئالیسم.

پیش از پیگیری طراحی و تولید پروژه نوشریعتی، باید تكلیف چهار موضوع روشن شود: ١- موقعیت كنونی ما: ضرورت این بحث از آنجاست كه پروژه شریعتی نه یك پروژه مدرسی و فلسفی، بلكه یك پروژه روشنفكرانه معطوف به تغییر و تحول تاریخی است. در نتیجه نسبتی با زمینه و زمانه خودش دارد. در نتیجه شناسایی تفاوت‌های موقعیت كنونی ما با موقعیتی كه شریعتی در آن به سر می‌برد، لازم است. زیرا با فهم این تفاوت زمینه و زمانه، خوانش تازه و معطوف به واقعیت‌ها و ضرورت‌ها صورت می‌گیرد.

داستان ضحاک داستان انسان ،مغز و قدرت است. اگر در ادبیات زرتشتى ضحاک اژدهایى ست زاده ی اهریمن که خوى او ویرانگریست در شاهنامه اما او انسانى ست که وسوسه ها وی را به چنین موجودى بدل مى کند. همانطور که نشان خواهم داد علی رغم این تصمیم مبتنی بر بد ذات نشان دادن ضحاک، تناقضها و شکافهایی در روایت شاهنامه از ضحاک وجود دارد که می تواند ما را به روایتی دیگرگونه از ضحاک و ماهیت او راهنمایی نماید.