مقاله

جناب آقای دکتر مهدی محقق، پاسدار محترم میراث گرانقدر فکر و فرهنگ ایران، استاد ارجمند و برجسته و سرور گرامی همه ما ازخداوندان علم و فضیلت و نخبگان و فرهیختگان کشور شریف ایران می باشند که با سعی فراوان و کوشش‌های پیاپی خود، شمع علم ادب را روشن و تابنده نگاه داشته اند.

تقی آزاد ارمکی، استاد تمام دانشگاه تهران در یادداشتی هشدارهای جدی به جامعه‌شناسی ایرانی داده است که اگر جامعه‌شناسی کلیت حیات اجتماعی ایران را موضوع بحث خود قرار ندهد به جامعه‌شناسی ساحت ایدئولوژیک یا به جامعه‌شناسی کاملا ابزاری کاربردی تبدیل خواهد شد.

مهم ترین اصل در دین ایران باستان، اصل اشه (asha) یا نظم و راستی در مقابل بی نظمی و دروغ بوده است. برخی حوادث و حکایات در فرهنگ ایرانی هست که قابل تطبیق با اسلام یا دیگر ادیان نیست بلکه متاثر از اندیشه اشه است. تجلی اشه در این موارد، حاصل نوعی تجربه دینی موسوم به تجربه تفسیری است.

در این جستار از طریق مقایسة عناصر ساختاری اسطورۀ مزدایی آفرینش با داستان ضحاک از شاهنامه، به اثبات این فرضیه پرداخته شده است که داستان ضحاک در حقیقت الگوبرداری مجددی از اسطورۀ آفرینش است.

خوانش دقیق و درک عمیق یک متن، بدون در نظر گرفتن متون پیشین و هم زمان با آن، امکان پذیر نیست و هیچ اثری از آثار پیش از خود مستقل نیست. موضوع ارتباط یک متن با متون دیگر، نخستین بار مورد توجّه باختین قرار گرفت و سپس توسّط ژولیا کریستوا و ژرار ژنت، گسترش یافت.

واسیلی ولادیمیروویچ بارتولد ـ ایران‌شناس مشهور روس ـ در نوامبر ۱۸۶۹ در سن‌پترزبورگ روسیه زاده شد. دوران کودکی را در خانوادۀ آلمانی‌تبار مرفهش سپری کرد و تحصیلات دبیرستانی را در ۱۸۸۷ با کسب مدال طلا به اتمام رساند. مطالعات گسترده در علوم انسانی و یادگیری زبان‌های لاتینی و یونانی در دوران نوجوانی را شاید بتوان از عوامل ترغیب او به انتخاب علم تاریخ به‌عنوان رشتۀ تخصصی خود در دانشگاه دانست. او بلافاصله بعد از اتمام دبیرستان، به‌منظور تحصیل در رشتۀ تاریخ کشورهای آسیای مرکزی، وارد دانشکدۀ زبان‌های شرقی دانشگاه سن‌پترزبورگ شد و فارسی، ترکی و عربی را فراگرفت.

با سقوط شاهنشاهی ساسانیان و ورود اسلام به ایران و تشکیل خلافت اسلامی توسط امویان و عباسیان، سامانیان اولین حکومت ایرانی بودند که موفق شدند ساختار اداری منسجم و کارآمدی را تأسیس کنند و معیار و الگویی برای حکومت های بعداز خود شدند.پرسش اصلی پژوهش پیشِ رو این است که نقش دهقانان و دبیران در انتقال سنت های اداری ساسانیان و سیاست سامانیان برای احیای ساختار اداری و مبانی نظری اندیشه شاهنشاهی دربار ساسانیان چگونه بوده است؟

برسقیان در جایگاه خاندان حکومت کنندﮤ محلی در عهد سلجوقیان، فرزندان و بازماندگان برسق کبیر، یکی از غلامانِ خاندان حسنویه، بودند. هم زمان با ﻏﻠﺒﮥ سلاجقه بر جبال، بازماندگانِ خاندان حسنویه به آنها پیوستند و یکی از غلامانِ آنها با نام برسق، در دربار سلجوقیان پیشرفت کرد

سلطنت ناصرالدین شاه با ایجاد اصلاحات سیاسی و اجتماعی در ایران همراه بود. ازجمله این اصلاحات تغییر در ساختار پستی کشور را باید نام برد. ورود تمبر به کشور تغییرات بنیادینی در زﻣیﻨﮥ ارتقاء نظام پستی به وجود آورد و عاملی برای تسریع روند اداری پست شد. در ابتدا تمبر نشان دهندﮤ کرایﮥ پستی بود و کارکردی اقتصادی داشت. در اواخر دورﮤ ناصرالدین شاه، کارکردهای دیگری برای تمبر در نظر گرفته شد و کارکردهای سیاسی و اجتماعی در کنار کارکرد فرهنگی نقش آفرینی کردند.

پیش از این مقاله‌ای به قلم نگارنده با عنوان «ملوک شیعه ری و ورامین در دوره ایلخانی» (فصلنامه کتاب‌گزار، ش1، بهار 1395، ص433-438)، در معرفی یک خاندان علوی حاکم بر منطقه ری و ورامین در دوره ایلخانی منتشر شد. پس از انتشار این مقاله، در مطالعات و جستجوهای بعدی در منابع تاریخی، آگاهی‌های دیگری درباره این خاندان دست‌یاب شد که به عنوان تکمله‌ای بر مقاله پیشین، در قالب یادداشت حاضر ارائه می‌گردد.