گفتگو

محسن آزموده/ دكتر فرشاد مومنی، اقتصاددان نهادگرا در حاشیه گفت‌وگوی حاضر میان دو شكل از دخالت دولت در اقتصاد تمایز می‌گذارد: نخست نقش حاكمیتی دولت و دوم تصدی‌گری و معتقد است آن شیوه‌یی از حضور دولت در اقتصاد كه مد نظر شهید آیت‌الله دكتر بهشتی بود، شیوه اول است، به عبارت روشن‌تر دكتر مومنی تمام تاكیدات شهید بهشتی در آثاری چون بانكداری، ربا و قوانین مالی در اسلام درباره نقش پررنگ دولت در نظارت بر اقتصاد و در اختیار گرفتن سرمایه‌های بزرگ را از این منظر تفسیر می‌كند و می‌گوید در مقام مقایسه اندیشه‌های اقتصادی شهید بهشتی به اقتصاددانان نهادگرا نزدیك‌تر بود. در آستانه سی و سومین سالگرد هفتم تیر با این استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی كه خود از شاگردان مستقیم آیت‌الله بهشتی بوده درباره دیدگاه‌های نظری دكتر بهشتی به ویژه در زمینه عدالت اجتماعی گفت‌وگویی صورت دادم.

صدیقه قاسمی/ تنها ویژگی‌های آیت‌الله دكتر سیدمحمد حسینی‌بهشتی (1307 اصفهان-1360 تهران) چشمان نافذ، اندام كشیده، روی خوش و بیان صریح و شیوا، نبود، او در كنار علوم حوزوی بر دانش آكادمیك نیز تسلط داشت، غیر از عربی، انگلیسی و آلمانی را نیز می‌دانست و در تدریس و سخنوری نیز چیره‌دست بود، در كنار این جنبه‌های علمی اما برخی معتقدند كه یكی از مهم‌ترین ویژگی‌های این شخصیت كاریزماتیك توان سازماندهی‌اش بود. در 26 سالگی مدرسه دین و دانش را در قم تاسیس كرد و سال‌ها خودش ریاست آن را بر عهده داشت. او همچنین از بنیانگذاران اصلی مدرسه حقانی است در كنار حسین حقانی، مهدی حائری تهرانی، علی مشكینی، علی قدوسی، عبدالرحیم ربانی‌شیرازی و سید مرتضی جزایری.

ناهید مولوی/ برای گفت‌وگو با علیرضا بهشتی به ساختمانی رفتم كه روزی خانه و منزل شهید بهشتی بود و امروز تبدیل به موزه شده است. از در كه وارد می‌شوی سمت راست كتابخانه و تندیس افرادی چون شهید بهشتی، مهندس بازرگان، آیت‌الله طالقانی، شهید مطهری و افراد دیگری جلب‌توجه می‌كند. گفت‌وگو با فرزند روحانی‌ای كه فلسفه می‌دانست و روزگاری در مدرسه حقانی هگل تدریس می‌كرده خالی از لطف نبود، فرزندی كه خودش هم در نهایت رو به فلسفه آورده و در انگلستان فلسفه‌سیاسی خوانده است. علیرضا بهشتی پدرش را متعلق به جریانی می‌داند كه آن را نواندیشی دینی می‌نامد و سخت معتقد است كه این جریان با فوت و شهادت و كنار گذاشتن یكسری از افراد به‌تدریج رنگ باخته و از این بابت جامعه ایران خسارت زیادی به خود دیده است.

من در کتاب «درآمدی بر دین‌شناسی نوین» گزارشی از تاریخچه پیدایش و تکوین دین‌پژوهی جدید یافتم؛ به خصوص بحث مفیدی درباره «رابطه دین و ایدئولوژی» که کورت رودلف توضیحات مفیدی درباره‌اش آورده است و در آن مقطع زمانی این موضوع در جامعه ما بسیار مطرح بود و او از ایدئولوژی دین ـ و نه دینی ـ دفاع کرده بود. او استاد دانشگاه لایپزیگ آلمان است و از شاگردان اتّو به شمار می‌رود. نگاه تاریخی خوبی به زمینه‌های پیدایش دین‌شناسی دارد؛ البته کتاب محتاج تجدید چاپ و بازنگری است. بنده چند بار تاکنون به ناشر نامه نگاشته و پیگیری کرده‌ام؛ اما به نتیجه‌ای نرسیده‌ام. این نیز از مشکلات محققان در کشور ماست که باید دنبال ناشر بدوند!

«بزرگترین رنج، ندانستن ارزش هنر است. مفتخرم از اینكه هر زمان به گذشته برمی‌گردم و به عملكرد خود نگاهی می‌اندازم خاطرات خوبی برای آیندگان به جای گذاشته‌ام، خاطراتی كه هر زمان كسی خواست به آنها مراجعه كند با دنیایی از شادی و افتخار رو به رو می‌شود.» اینها جملات عبدالوهاب شهیدی خواننده آواز ایرانی در مرز 93 سالگی است. عبدالوهاب شهیدی، خواننده موسیقی سنتی ایرانی و نوازنده «عود» است. وی كه فعالیت هنری خود را از كودكی و در كنار خانواده هنردوست خود شروع می‌كند به طور رسمی از سال 1320 با حضور در كلاس‌های اسماعیل مهرتاش در جامعه باربد؛ مهد هنر و فرهنگ آن دوران به مدت 20 سال آموزش می‌بیند. فعالیت او در رادیو و برنامه گل‌های جاویدان با مدیریت داوود پیرنیا از سال 39 شروع می‌شود.

منیره پنج تنی: در بخش نخست گفت‌وگویم با جناب دکتر همتی به موضوعاتی همچون تفاوت فلسفه دین و دین‌پژوهی، سیر شکل‌گیری دین‌پژوهی، اهمیت هرمنوتیک، رابطه و تعامل علومی همچون روانشناسی، جامعه‌شناسی، زیست‌شناسی و فیزیک را با دین بررسی کردیم. در بخش دوم این گفت‌وگو به موانع دین‌پژوه در مسیر تحقیق، پدیدارشناسی دین، بحث پلورالیسم و تجربه دینی، جایگاه و وضعیت دین‌پژوهی در ایران پرداختیم و همچنین چند اثر از دکتر همتی را متناسب با موضوع گفت‌وگویمان نقد و بررسی کردیم.

منیره پنج تنی: درباره سابقه دین‌پژوهی نظرهای مختلفی وجود دارد؛ برخی می‌گویند سابقه دین‌پژوهی به حدود دو قرن پیش بازمی‌گردد و برخی برآنند که نمی‌توان تاریخ دقیقی تعیین کرد؛ ولی می‌توان گفت دین‌پژوهی به معنای جدید آن به قرن نوزدهم بازمی‌گردد. آنچه در پی می‌آید، بخشی از گفتگوی مفصل با آقای دکتر همتی است در بررسی دین‌پژوهی، متدلوژی دین‌پژوه، تفاوتهای فلسفه دین و دین‌شناسی، اهمیت هرمنوتیک و بررسی نقد تاریخی، تاریخی نگری و فراتاریخی نگری در دین‌پژوهی، نگاه جامعه‌شناسی، روان‌شناسی، زیست‌شناسی و فیزیک به دین. این مطلب پیشتر در ماهنامه «اطلاعات حکت و معرفت» به چاپ رسیده است.

در مقالات و كتابها و در سرمقاله‌های نشریه فرهنگستان علوم، مسائل مهم زمان مطرح می‌شود و در میان اهالی علم و فرهنگ بازتاب گسترده‌ای دارد كه ناشی از نگاه عمیق شما به مسائل مهم كشور است و از سوی دیگر نیازی است كه جامعه علمی و فرهنگی به طرح این‌گونه مباحث دارد. «رئیس فرهنگستان علوم بودن» تاچه اندازه‌ در طرح این پرسشها نقش داشته است؟

سایر محمدی: «مرزبان‌نامه بزرگ» یا روضه العقول نوشته محمدبن غازی ملطیوی به تصحیح فتح‌الله مجتبایی و غلامعلی آریا توسط انتشارات خوارزمی هفته گذشته منتشر شد. علاوه بر این «جشن نامه دکتر فتح‌الله مجتبایی» به کوشش علی‌اشرف صادقی و ابوالفضل خطیبی نیز توسط نشر هرمس به بازار آمد.مجتبایی متولد 1306 تهران است و زمینه مطالعات او در تاریخ، ادیان و فلسفه‌های شرق، او را به هند کشاند. سال 32 از دانشکده ادبیات دانشگاه تهران درجه لیسانس گرفت. پس از گذراندن دوره تکمیلی تألیف کتاب‌های درسی از دانشگاه کلمبیای نیویورک مأمور تهیه و تدوین کتاب‌های درسی در ادبیات و دستور زبان برای دبیرستان‌ها شد. در سال 50 مدرک دکترای تاریخ و ادیان و فلسفه‌های شرق را از دانشگاه‌ هاروارد گرفت

آن چه می‌خوانید، حاصل گفت‌وگویی است با مولف کتاب «آسیب‌شناسی حدیث» درباره این کتاب و برخی شبهه‌ها درباره مشكلات سندي برخي احاديث، ميزان انتساب روايات موجود در کتب اربعه شیعه به معصومان و روش‌شناسي استناد به حدیث. سعیده محبی: «حدیث»، «روایت»، «خبر» و «اثر» نام‌هايي است كه در تاريخ اسلام به «نقل از بزرگان دين» داده‌ شده است. در ميان شيعيان،‌ اين اصطلاح براي سخني به كار مي‌رود كه «حاكي قول، فعل يا تقرير معصوم» باشد. منظور از «تقرير»، سكوت تأييدآميز است.