گفتگو

ترجمه سیدامین موسوی زاده: برندا آلموند استاد بازنشسته‌ دانشگاه هال لندن در فلسفه‌ اخلاق و اجتماع است. او هم‌اکنون معاون رئیس انجمن فلسفه کاربردی، و نیز عضو کمیته اجرایی و شورای مؤسسه سلطنتی فلسفه و جامعه‌ اروپایی تحقیقات اخلاقی است. کتاب‌های او عبارتند از: «فروپاشی خانواده»، «اخلاق سیاحت: داستان یک مسافر»، «دلواپسی‌های اخلاقی» و «پرسش‌های فلسفی» .

یكی از انواع فلسفه‌ورزی، فلسفیدن درباره پدیده‌ها، رشته‌ها و علوم دیگر است. این نوع از فلسفه را فلسفه مضاف می‌نامند. بسیاری از فعالان در حوزه‌های مختلف مطلقا درباره فلسفه كاری كه دلمشغولی آن را دارند و به آن می‌پردازند، چیزی نمی‌دانند. چه بسا این ندانستن در كارهای‌شان هم خللی ایجاد نمی‌كند. به‌طور مثال كسی كه در رشته حقوق تحصیل كرده و مشغول كار وكالت است اگر از فلسفه حقوق هم چیزی نداند، ضعفی در روند كارش احساس نمی‌شود. این مثال را به نسبت دانشمندان- فلسفه علم، سیاستمداران- فلسفه سیاست و خیلی موارد دوگانه دیگر می‌توان تعمیم داد. اما در بعضی فن‌ها و پیشه‌ها ندانستن فلسفه آن كار مشخص، نقطه ضعف اساسی به حساب می‌آید. شاید این نقطه ضعف ماهیت و نتیجه كار را هم به كل دگرگون كند. یكی از این كارها «نقد» است

آراء جلال آل احمد درباره روشنفکران و غرب، در دو کتاب " در خدمت و خیانت روشنفکران" و "غربزدگی"، در پنج دهه اخیر همواره موضوع بحث و مناقشه گروه‌های فکری مختلف جامعه ایران بوده است. اینکه چرا یکی از قطب‌های روشنفکری ایران در آن دوران، چنان نگاه منتقدانه‌ای به جامعه روشنفکری کشورمان داشت و چرا نویسنده متجددی مثل آل احمد، آن همه غرب‌گریز و غرب‌ستیز از آب درآمد، بحث درازدامنی است که گوشه‌هایی از آن در گفت‌وگو با محمد رجبی، رئیس کتابخانه مجلس شورای اسلامی مطرح شده است. محمد رجبی از شاگردان احمد فردید است. وی در این گفت‌وگو، در کنار واکاوی دیدگاه آل احمد درباره مفهوم "روشنفکر" و مصادیق این مفهوم، از نسبت آرای جلال با افکار سید احمد فردید نیز سخن می‌گوید.

مهدی دواتگری، عضو كمیته بررسی‌كننده بورسیه‌های تحصیلی در گفت‌وگویی با «اعتماد» انتقادات مطرح شده از گزارش این كمیته را «غیر اخلاقی» و «تحریف» اصل موضوع عنوان كرده است. او می‌گوید كه دولت و وزارت علوم با اغماض این بورسیه‌ها را بررسی و گزارش را منتشر كرده‌اند. به گفته دواتگری اصل موضوع یعنی عدم برگزاری آزمون در بررسی این بورسیه‌ها و تهیه گزارش دخالت داده نشده است.

نهاد سیاست و نهاد علم چگونه یکدیگر را مدیریت می‌کنند؟ دکتر عبدالکریمی: قدرت سیاسی‌ آگاه درواقع زمینه‌ساز حرکت پژوهشگر است. اما قدرت سیاسی ناآگاه و توتالیتر جواب پژوهش را برای پژوهشگر تعیین می‌کند. شق دوم ویرانگر و شق اول سازنده است. یعنی از یک طرف قدرت سیاسی برای حل مشکلاتش به جامعه آکادمیک نیاز دارد و از طرف دیگر نمی‌خواهد به تمام نتایج و لوازم پژوهش تن دهد. این یک پارادوکس است.

ماهرخ ابراهیم‌پور: سیدمحمد‌کاظم بجنوردی، بنیانگذار مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، مولف و صاحب‌نظر در حوزه حقوق، علوم انسانی و اسلامی است که سالیان طولانی عمر خود را وقف پژوهش و تالیف کرده است. وی از معدود چهره‌هایی است که با دعوت و بهره‌مندی از حضور مولفان و پژوهشگران تاریخ، فرهنگ، حقوق و فلسفه در کنار هم مجموعه‌ای قابل توجه از دستاوردهای کتابت را رقم زده است. با بنیانگذار مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی درباره وضعیت بنیاد در دولت تدبیر و امید و تازه‌ترین دستاوردهای این مجموعه به گفت‌وگو کردیم.

تاریخ، فانوسی برای کشتی زندگی ترجمه و تلخیص: جیران عزیزی / باربارا ورتیم تاکمن، زنی بود با مهارتی ویژه در نگارش تاریخ جنگ‌های مردان! او هر چند مورخ بود اما آثارش تاریخ خشک و سرد و خسته کننده نیستند. او تاریخ را با درام و داستان می‌آمیخت و آنچه ارائه می‌داد در واقع بیان تاریخ از منظر روایت‌گری داستانی بود. تاکمن شیوه‌های خاص خود را در نگارش داشت و تحقیقاتش برای نگارش هر کتاب تمام جزئیات آن موضوع را در برمی‌گرفت از جمله وی برای نگارش کتاب «توپ‌های ماه اوت» که بهترین اثرش به شمار می‌آید، یک اتومبیل اجاره کرد و به تمامی مکان‌هایی که زمانی میادین نبرد در جنگ جهانی اول بود، ‌رفت تا آنچه می‌نگارد شامل تمامی جزئیات حقیقی این نبردها حتی در خصوص مکان رویداد آن‌ها باشد.آنچه می‌خوانید مصاحبه‌ای با این بانوی تاریخ‌نگار است که باب مویرز در سال1988 اندکی پیش از مرگ «تاکمن» انجام داد.

منوچهر دین‌پرست: یكی از ویژگی‌های مهم تاریخ فرهنگی توجه به وجوهی از جامعه است كه به صورت سنتی در تاریخ‌نگاری سنتی كمتر مورد توجه بوه است. مثلا در تاریخ‌نگاری سنتی سقوط یا ظهور دولت‌ها، یا به طور كلی كنكاش درباره تاریخ سیاسی ملت‌ها را داریم. جنگ‌ها، سلاطین، گروه‌ها و احزاب و رقابت‌ها همگی سیاسی بوه است. در تاریخ‌نگاری فرهنگی ما از حوزه قدرت بیرون نمی‌آییم و آن را حذف نمی‌كنیم بلكه ما در آن «سیاست» را به صورت «سیاست به عبارت دیگر» در نظر می‌گیریم. جایی كه سیاست از فوكو از روابط قدرت بیان می‌كند در ساختار اجتماعی پراكنده می‌شود. رویكرد تاریخ فرهنگی به نوعی تلاشی است برای اینكه سیاست را به صورت امری مستقل نبینیم یا فرهنگ را از سیاست جدا نكنیم یا امر اقتصاد، سیاست و فرهنگ را به صورت اموری كه در هم ادغام شده‌اند در نظر بگیریم. بسیاری از اندیشمندان مانند جینسون و حوزه‌های مختلف امروزه از چیزی به عنوان فرهنگی شدن یا چرخش فرهنگی صحبت می‌كنند كه یكی از معانی‌اش این است كه امروزه امر اقتصادی، اجتماعی و سیاسی در حوزه فرهنگ ادغام شده‌اند.

حجت الاسلام خسروپناه گفت: آیت الله مهدوی کنی از شخصیت هایی بودند که نظرا و عملا پیرو ولایت فقیه بود، مثل افرادی نبود که به لحاظ نظری ولایت فقیه را بپذیرد اما در مقام عمل، مقابل ولی فقیه بایستد.

حسن روحانی، رییس‌جمهور به تازگی در دانشگاه تهران سخنرانی كرد و از لزوم ابراز عقاید و گفت‌وگو در دانشگاه صحبت كرد. فعالیت‌های دانشجویی یا همان «جنبش دانشجویی» امروز چه جایگاه و انتظاراتی دارد كه رییس‌جمهور را هم به اظهارنظر در این رابطه واداشته است؟ سخنان روحانی بهانه‌یی شد تا با «محمدامین قانعی‌راد» به گفت‌وگو بنشینیم و وضعیت فعلی جنبش دانشجویی را بازخوانی كنیم. رییس انجمن جامعه‌شناسی ایران با ترسیم تصویر ایده‌آل خود از جنبش دانشجویی به تحلیل فضای امروز دانشگاه‌ها می‌پردازد و تاكید می‌كند رادیكالیزه شدن مقطعی اقدامات جنبش دانشجویی از خلأ فعالیت احزاب برخاسته است.