گفتگو

شعر، موسیقی، کتاب، تئاتر، نقاشی و هنرهای تجسمی هیچ‌کدام ما را به یاد افغانستان نمی‌اندازد اما در میان دود و آتش جنگ که سال‌ها بر سر همسایه شرقی سایه افکنده، ردپای هنر در خاک این کشور هنوز به‌جا مانده است و فرهنگ و هنر همچنان نفس می‌کشد. افغانستان قرن‌ها به‌دلیل قرارداشتن در مسیر جاده ابریشم محل پیوند تمدن‌های بزرگ جهان بوده و موسیقی افغانستان نقطه‌عطف زیبایی‌های تنوع قومی و زبانی در این کشور است. هنر پیش از اسلام در دو تندیس بزرگ از بودا در شهر بامیان تجسم یافته و شهر‌های بلخ، غزنی و هرات معماری و خطاطی را در خود پرورش داده‌اند. محمد افسر رهبین، رایزن فرهنگی افغانستان در ایران از رشد و گسترش شاخه‌های مختلف هنر در افغانستان، پس از سقوط حکومت طالبان می‌گوید. رهبین خود مترجم، شاعر و نویسنده نام‌آشنای افغان است که در طول دهه‌های گذشته در عرصه فرهنگ و ادبیات فعالیت‌های زیادی داشته است.

«انسانیت: تاریخ اخلاقی سده بیستم» اثر جاناتان گلاور با برگردان افشین خاکباز و «فانوس جادو» نوشته تیموتی گارتون‌ اش با ترجمه فرزانه سالمی دو عنوان کتاب از مجموعه تاریخ نشرآگه است که منتشر شده و کتاب سوم «اروپای پس از جنگ» به قلم تونی جات و برگردان فرزام امین صالحی در آستانه انتشار است.

رویکردی که تاکنون علوم اجتماعی و انسانی در راستای تخصصی شدن داشته است سرانجام آن‌چنان گسترش یافت که باعث شد تا برخی از متفکرین به این نتیجه برسند که رشته‌های علوم اجتماعی دچار نقصان در بینش و روش در درک واقعیت‌های اجتماعی هستند؛ این بود که گرایش به سمت تأسیس دیسیپلین‌های میان‌رشته‌ای آغاز شد. یکی از این دیسیپلین‌ها که تلاش می‌کند تا دو رشته‌ی مهم را به هم پیوند بزند جامعه‌شناسی تاریخی نام دارد، گرایشی که مدعی است جامعه‌شناسی هرگز غیرتاریخی نبوده و تاریخ نیز بدون مطالعات جامعه‌شناسانه عمق نمی‌یابد. این رشته هنوز آن‌چنان‌که درخور نام اوست در کشور ما رشد نیافته است. با همه‌ی این احوال اخیراً تألیفی با عنوان «جامعه‌شناسی تاریخی» در راستای بیان رویکرد اندیشمندان در زمینه به قلم دکتر منوچهر آشتیانی منتشر شده است. گفت‌وگوی حاضر بحثی درباره‌ی شاخصه‌های این رشته و وضعیت آن در جهان و چارچوب کتاب ایشان است.

«زمستان بلاتکلیفِ ما» عنوان تازه‌ترین کتاب شعر محمدعلی سپانلو است که شعرهای اواخر دهه‌هشتاد او را دربرمی‌گیرد و البته یکی، دوشعر مربوط به سال1390 هم در مجموعه دیده می‌شود. ویژگی‌های کلی شعر سپانلو در این کتاب هم دیده می‌شود، اگرچه شاید بتوان رد زندگی سال‌های اخیر او را در این شعرها جست، خاصه آنجا که شعرها به سمت نوعی درون‌گرایی رفته‌اند و صدای راوی یا شاعر از فاصله کمتری در این شعرها شنیده می‌شود. اما این شعرها به‌همان میزان که رد زندگی سال‌های اخیر شاعر را بر خود دارند، رد مختصات اجتماعی اطراف او را هم به خود گرفته‌اند و البته نه به‌شکلی که محصور لحظه‌ای خاص باشند.

آبان سالروز درگذشت علامه محمدتقی جعفری (1302 ــ 1377 ش.) است. از این رو در گفت‌وگویی با یکی از شاگردان این استاد نگاهی به کتابخانه شخصی و ویژگی‌های علمی، پژوهشی و رفتاری وی داریم و در پایان از فهرست آثارش آگاه می‌شویم.

گفت‌وگویی که می‌خوانید روایت علی جعفری ــ فرزند علامه محمدتقی جعفری ــ است از دوران‌ مختلف زندگی پدرش و نحوه رشد و تعالی نگرش و منش او با استناد به شنیده‌ها و خوانده‌هایش از مردی که مرجع و ملجأ پرسشگرانی از نسل‌ها، نگرش‌ها و دانش‌های گوناگون بود.

: با حمید احمدی، عضو هیات‌علمی دانشکده حقوق‌وعلوم سیاسی دانشگاه تهران و پژوهشگر ارشد مسایل خاورمیانه، در «مرکز مطالعات استراتژیک خاورمیانه» درباره اتفاقات چندماهه گذشته در سطح منطقه گفت‌وگویی داشتیم. آنچه به‌واقع بیش از هرموضوع دیگری، گفت‌وگو با احمدی را اجتناب‌ناپذیر می‌کرد، تحلیل‌های بسیار موجود درباره همین مسایل اخیر بود که نویسندگانشان، به تعبیری، بیش از هرچیز احتمالا «ضرورت» گفتن در بطن وقایع را حس کرده بودند، اینکه بالاخره باید در این اوضاع کاری کرد و حداقل نوشت و چه‌بسا دقیقا به‌همین دلایل، عمدتا نوشته‌هایشان یا فاقد دقت کافی در پرداختن به مسایل بود یا خلأ نشناختن دست‌کم ژئوپلیتیک منطقه و قدری از تاریخ آن، صرفا آنها را سرگرم «نظریه» می‌کرد. از این‌رو، بنا بوده تا تمرکز این گفت‌وگو بیشتر بر انضمامیتی برآمده از چنین شناختی باشد. هرچند نمی‌توان تنها از طریق بیش از پیش به پرسش‌کشیدن متنی شبیه متن حاضر، اهمیتی بیش از آنچه واقعا بناست داشته باشد یا حتی برای نفس گفت‌وگو، متصور بود.

فخرالدین دانش آشتیانی با کارنامه 16 ساله مدیریت در وزارت علوم، با تمام قوا به میدان آمده تا قفل بسته وزارت علوم را با کلید رئیس جمهوری و مجلس شورای اسلامی باز کند. قفلی که انگار برای خیلی‌ها طلسم شده بود. دانش آشتیانی در گفت‌و‌گوی کوتاهی که با خبرنگار «ایران» دارد، می‌گوید با برنامه‌ای که در دست دارد می‌خواهد سر و سامانی به وضعیت کیفی دانشگاه‌ها دهد. اما پیش از اینها باید از چالش مهم رأی اعتماد در مجلس گذر کند. او می‌گوید مسأله مهم، شناخت نمایندگان از من، عملکرد، شخصیت و بینش ام است. این شناخت نیز با تعامل به دست می‌آید.

اشاره: «بزرگی ابن‌سینا در این است كه وابستگی فكری ندارد و در فضای فلسفه ارسطو محدود و مقید باقی نمی‌ماند. ابن‌سینا در عالم تفكر و اندیشه توقف ندارد و همواره تعالی پیدا می‌كند و فراتر می‌رود.»

پروفسور مایکل آلن گلسپی فیلسوف برجسته امریکایی و استاد دانشگاه دوک معتقد است موفقیت دولت‌ها در عصر مدرن بدون تولید علم و معرفت در دانشگاه‌ها میسر نبوده است. دانشگاه به عنوان یک نهاد آموزشی و تحقیقاتی نقش مهمی در حفظ، گسترش و ابداع معارف و علوم بشری ایفا کرده است. بر همین اساس این نهاد نقش مهمی در توسعه یافتگی جوامع از منظرهای گوناگون ایفا کرده و می‌کند. جوامع مدرن از دانشگاه‌های کارآمد و تراز اول برخوردار هستند و نوعی رابطه مستقیم میان توسعه یافتگی جوامع از لحاظ فکری با توسعه یافتگی دانشگاه‌ها وجود داشته و دارد.