مقاله

تأملی فیلسوفانه پیرامون «چیستی پول» / چرا انسان نسبت به پول شور و شهوت دارد؟ پروفسور آلن بدیو در حال‌حاضر شناخته‌شده‌ترین فیلسوف فرانسوی معاصر است. او در سال 1937 از پدر و مادری که یکی استاد فلسفه و دیگری استاد ریاضیات بود، به دنیا آمد. سنتز این پدر و مادر را شاید بتوان در فلسفه فرزندشان جست: «هستی‌شناسی‌ای ریاضیاتی مبتنی بر نظریه مجموعه‌ها».

وقتی صفتی به اسمی اطلاق می‌شود به این معناست که کیفیت آن اسم عاریتی و قابل تبدیل است. در این روزها پرده برداری از چهره معاونان طالح شاهد بارزی است برای صفات عارضی، زیرا مُبین آن است که معاونان صالح هم وجود دارند. تاریخ هم گواهی می‌دهد که برخی از صالحانِ تازه به چرخ آمده، به محض شنیدن بوی کباب حقیقت شان را بروز دادند و معلوم داشتند که به صورتْ صالح و به سیرتْ طالح اند.

پژوهشکده مطالعات‌فرهنگی اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری بتازگی کتابی با عنوان «علوم‌انسانی از نگاه صاحبنظران» منتشرکرده‌است که در آن، طی گفت‌و‌گوهایی با پنجاه نفر از بزرگان علوم‌انسانی، از ناکارآمدی علوم‌انسانی در جامعه معاصر ایران خبر می‌دهد. کمابیش گفتمان غالب درباره علوم‌انسانی و اجتماعی در ایران امروز، این بوده و هست که این علوم سودمند و کارآمد نیستند.

ونیز شهری بود زیبا و پر از رنگ و تنوع٫ بندری بود که دسترسی‌اش به دریا، آزادی و گوناگونی مشاغل را به ساکنان خود که از نژادها و مذاهب مختلف در آن جمع شده‌اند، عرضه می‌کرد. تاجران موفق و مرفه و نیز با بهره‌گیری از وفور مظاهر حیات، شیوه‌های شرق و غرب را درهم آمیخته، در تنعم و تعیش زندگی می‌کردند. به این مزایا باید خورشید تابناک ایتالیا را نیز افزود که لذائذ ونیز را دوچندان می‌کند.

در بحث آفرینش در کتاب «سرانجام» نخستین آفریده، «پیر خرد» است که سرسپردن به او از واجبات شمرده می‌شود و ذره او در هر زمان در سیمایی متجلی می‌گردد که در آیین مزدیسنا «فرشته خرد» گفته می‌شود. در بینش علویان (یارسان) خرد (پیر خرد) در آفرینش جهان مؤثر و عامل اصلی و منشأ ایجاد موجودات است؛ به ویژه زمانی که «خرد» موجب حرکت اجرام فلکی و ایجاد زمان (زروان) می‌شود و هفت ستاره (امشاسپندان = هفتن) بر دوازده صور فلکی منطقه‌البروج مسلط و چیره‌اند و سرنوشت آدمیان را بر طبق خرَد او رهنمون می‌آیند و قلم می‌زنند و به وی پاداش می‌رسانند که علویان (یارسان) عدالت و آزادی را نتیجه این حرکت و نظارت می‌دانند و در پاسخ چرایی آن، بر اینند که عدالت را باید از دقایق فلکی و اجرام سماوی و ژرفای طبیعت کهنسال جهان دریافت که هیچ تبعیضی در نور و طلوع و غروب و فصول و طراوت و موجودات آن نیست.

با توجه به تجارب اندوخته‌شده در عرصة جهانی و با در نظر گرفتن الزامات توسعة همه‌جانبة کشور بر پایة الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت، نظرات خود را جهت تدقیق و بررسی کارشناسانه توسط محققان و مجریان برنامة «استانداردسازی حوزة آموزش» به شرح ذیل ارائه می‌نمایم:

.گفتگویِ شانه با آیینه این مناظره با فرافکنی شانه بر فلک، گیتی و زمانه آغاز می‌شود و با گلایه‌هایی رشک‌آمیز از آیینه ادامه می‌یابد: وقت سحر به آینه‌ای گفت شانه‌ای کاوخ فلک چه کج‌رو و گیتی چه تندخوست

من که درست 40 سال پیش افتخار شاگردی مستقیم استاد و در 28-27 سال آخر عمر او، افتخار همراهی بسیار با او را در سفر و حضر داشته‌ام، شخصیت استاد را می‌توانم در دو کلمه خلاصه کنم: انسان جغرافیدان. او انسان بود، چنانکه در بدرود آخرین با او گفتم: «استاد گنجی بیش از هر چیز، انسان بود. با همه و هر شرایطی- هرچند سخت و دشوار- سازگار بود. او خود می‌گفت: جغرافیا خوانده‌ام، تا سازگاری بیاموزم. استاد نه‌تنها بسیار متواضع، بلکه از اهالی برجسته سرزمین تواضع بود. اهل فضل‌فروشی‌های رایج نبود و هرگز ادای «استادی» در نمی‌آورد، گرچه در جهان علم شناخته و بسیار محترم بود».

یک قرن - و البته 38 روز بیش از آن - زیست. دنیا را دید و شناخت. او که عشق‌اش، جغرافیا و مهم تر از آن، آب و هواشناسی بود، نه تنها جهان پیرامون‌اش را به چشم سر دید بلکه به چشم دانش و به لطف دانش فراوان‌اش که همیشه در قبال آن خضوع و خشوع داشت هم آن را درنوردید و منشأ اثر شد.‌ زاده خطه خراسان (بیرجند) بود و به آن سامان، عرق عجیبی داشت.

از ویژگی‌های عمده مرحوم دکتر محمد حسن گنجی مطالعه مستمر و آگاهی کامل از آخرین اخبار و دستاوردهای علمی و کتاب‌ها و مقالات چاپ شده داخلی و خارجی جغرافیا بود و به اصطلاح کاملاً به روز بودند. حتی در موارد دیگر خارج از قلمرو تخصصی ایشان بود. برای مثال مقاله چاپ شده خود درباره (نقش جغرافیدانان مسلمان در توسعه علم جغرافیا) در نشریه «ژورنال آو جئوگرافی» انگلیس را قبل از اینکه خود ملاحظه کنم ایشان به نحو غافلگیرکننده‌ای در اندک زمانی پس از چاپ به من نشان دادند و تبریک گفتند، زیرا بیش از 70 سال جزو مشترکین این نشریه پرسابقه و قدیمی بودند.