ارتهه شاستره (سیاست ‎نامه ‎ای از هند باستان)

افزودن به علاقه‌مندی‌ها

بررسی موضوعی و زبانی

به همراه ترجمۀ کتاب اول ارتهه شاستره اثر کاوتیلیه از سنسکریت به فارسی و واژه‎ نامۀ مختصر

هندیان باستان به‌جز متون دینی و حماسی دربارۀ موضوعات دیگری که مورد علاقۀشان بوده، بسیار نوشته‌اند و به موضوعات جذابی همچون پزشکی، دستور زبان، سیاست و حتی روابط جنسی نیز پرداخته‌اند. از این رو گنجینۀ عظیمی به زبان سنسکریت در دست است که جزو شاهکارهای ادبی دنیای قدیم به شمار می‌آید. ایرانیان به‌جز متون مشهوری همچون کلیله و دمنه، راماینَه، مهابهارتَه، بهگودگیتا و جز این‌ها، که به فارسی نیز ترجمه شده است، نوشته‌های هندیان را کمتر دیده و شناخته‌اند. یکی از متونی که به تازگی، یعنی از اوایل سدۀ بیستم، توجه پژوهشگران را به خود جلب کرده اَرتْهَه‌شاسْتْرَه اثر کاوتیلیَه است با موضوع سیاست، اقتصاد و آداب کشورداری که به زبان سنسکریت در پانزده کتاب نوشته شده است. تاریخِ احتمالیِ تألیف این رساله به‌ 321ـ296 قبل از میلاد بازمی‌گردد و به نظر پژوهشگران، سبک کهنش نیز مؤید آن است. کاوتیلیه سیاست‌مداری برجسته و برشمارندۀ وظایف شاه، وزیران، افسران و نیز ارائه‌دهندۀ شیوه‌های مملکت‌داری در هند بوده است و اهمیت اَرتهَه‌شاسترَه از این ‌روست که منبعی دست‌اول دربارۀ اندیشه‌های سیاسی و آیین کشورداری است و به همین سبب برخی او را به‌درستی نیای ماکیاوللی نامیده‌اند؛ این اثر تاکنون به زبان فارسی ترجمه نشده است؛ با این حال عنوانی برازنده‌تر از «سیاست‌نامه» برای کتابِ او سراغ نداریم. اَرتهَه‌شاسترَه پانزده «کتاب» یا «دفتر» دارد که هر کدام به موضوعاتی مربوط است. در کتاب حاضر، ضمن معرفی زمینۀ تاریخی و سیاسی و نسخه‌های خطی اَرتهَه‌شاسترَه، واج‌نویسیِ متن سنسکریت «کتاب اول» آن را آورده‌ و سپس همراه با یادداشت‌هایی به فارسی ترجمه شده‌؛ همچنین برای برخی اصطلاحات و واژه‌های آن، واژه‌نامه‌ای مختصر به‌‌ همراه حالت‌های دستوری به‌پیوست ارائه داده‌ و در بخش پایانی کتابْ متن اصلی سنسکریت را نیز ضمیمه کرده‌ایم. جدا از بحث‌های زبانی و ترجمۀ فارسی اَرتهَه‌شاسترَه، که مختص پویندگان زبان‌های باستانی است، خوانندگانِ این کتاب با آرا و اندیشه‌های کاوتیلیه نیز آشنا خواهند شد. این کتاب حاوی اطلاعاتی برای علاقه‌مندان به تاریخ، سیاست، اقتصاد، فرهنگ و جامعه‌شناسی نیز هست.