گزینش عناوین

بخش گزینش عناوین همزمان با تأسیس مرکز دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی در سال 1362 تحت عنوان «مرکز فیش علمی» زیرنظر جناب آقای بجنوردی ریاست محترم مرکز و با شرکت عده‌ای از صاحبنظران به منظور انتخاب و معرفی عنوان ها فعالیت خود را آغاز نمود.

در این بخش عناوین دایرة‌المعارف در زمینه‌های ادبیات، هنر و معماری، باستان‌شناسی، فقه، علوم قرآنی، عرفان، فلسفه، تاریخ، جغرافیا، ادیان و مذاهب، حقوق، علوم و مردم‌شناسی انتخاب می‌گردد تا ذیل هر یک از آنها مقاله‌ای تألیف گردد.

انتخاب عنوانها یکی از وظایف مهم پژوهشگران بخش گزینش عناوین می‌باشد که در کتابهای مرجع و منابع و مآخذ معتبر، مجدانه برای یافتن و ثبت صحیح آنها می‌کوشند؛ زیرا در این حالت است که استفاده‌کنندگان و طالبان، سریع‌تر به مقصود و مطلب خود دسترسی پیدا می‌کنند.

در انتخاب و معرفی عنوانها، ضابطۀ کلی این است که هر موضوع یا شخص یا اصطلاح ذیل مشهورترین عنوان خود آورده شود. اگر مدخل دارای چند شهرت باشد، مشهورترین آنها عنوان اصلی قرار می‌گیرد و بقیه به صورت مدخلهای ارجاعی (ارجاع به عنوان اصلی) آورده می‌شوند.

در این حالت ما سه نوع عنوان خواهیم داشت:

1. عنوان اصلی، که مقالات تحت آن تألیف می‌شود.

2. عنوان ارجاعی، که به عنوان اصلی ارجاع می‌گردد.

3. عنوان ضمنی، که در متن مقالات از طرف مؤلفان به صورت «ه‍ م، د و نک‍ : » داده می‌شود. موضوعهایی که مداخل دایرة‌المعارف را تشکیل می‌دهند، عبارتند از آنچه ارتباط با تمدن و فرهنگ و تاریخ و جغرافیای اسلامی دارد. شخصیت‌های تاریخی، علمی و هنری، اصطلاحات مربوط به علوم اسلامی با اسامی کتابهای مهم نام کشورها، شهرها، معماری و بناهای دوره اسلامی، اقوام و فرق اسلامی، سلسله‌های تاریخی، موضوعهای علمی، فلسفی، حقوقی، مردم‌شناسی، عرفانی و ادبی تشکیل دهندۀ عناوین می‌باشند.

برای دست‌یابی سریع و مطمئن به مداخل از دفتری به نام دفتر نمودار مدخل‌یابی که اسامی دایرة‌المعارف‌ها، فرهنگ‌ها و کتابهایی که موجب تحولات فرهنگی و حرکتهای اجتماعی در حوزۀ فرهنگی اسلامی را باعث گردیده از لحاظ علمی و استنادی با ارزش باشند و در آن دفتر ثبت شده است، استفاده می‌شود.

پژوهشگران این بخش با استفاده از دفتر نمودار مدخل‌یابی، کتاب مورد نظر را انتخاب نموده و طبق ضوابط انتخاب عناوین با استفاده از متن و فهرست منابع به تهیه و تنظیم برگه (فیش) می‌پردازند. برگه‌ها که به منزلۀ شناسنامۀ عناوین محسوب می‌شود، شامل چهار نوع اطلاع‌رسانی هستند:

1. عنوان موضوع، که با خط خوانا و قرمز رنگ در بالای فیش نوشته می‌شود.

2. توضیح مختصری درباره موضوع کارت

3. تعیین کد موضوع در رابطه با بخش‌های دایرة‌المعارف

4. ذکر نام منابع و مآخذ که موضوع مدخل از آنها گرفته شده است.

برگه‌هایی که به این ترتیب آماده شد، در اختیار مسؤول بخش قرار می‌گیرد و او با مشورت پژوهشگران نسبت به اصلاح، تغییر یا حذف هر یک از آنها تصمیم‌گیری می‌کند.

مرحلۀ بعدی کدبندی برگه‌ها و ارائه آنها به مسؤولان بخش به منظور بررسی، اصلاح و دریافت پیشنهادها می‌باشد. سرانجام گزارش کاملی دربارۀ موضوعات انتخاب شده جهت تصویب نهایی تهیه و در اختیار سر ویراستار مرکز قرار داده می‌شود. پس از کسب موافقت و تأیید نهایی، فیش‌های تأیید شده بر حسب حروف الفبا در دفاتر طرح عناوین ثبت می‌گردد و در اختیار بخش‌های مرکز قرار داده می‌شود.