بخش پژوهش‌های کردی

یکی از طرح های پژوهشی مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی که در سال 1386 آغاز شده و هم اکنون درحال انجام است، طرح تاریخ و فرهنگ کرد و کردستان است.
برای اجرای این طرح بخشی با عنوان بخش کردشناسی شکل گرفته و تهیه و تدوین آن با همکاری شماری از اساتید ایرانی و خارجی آغاز شده است. البته روند اجرایی آن به کندی پیش می رود، زیرا:
اولا؛ پژوهش های آکادمیک در این زمینه اندک است و با وجود اینکه حداقل از یکصد سال پیش بخش کردشناسی در بسیاری از دانشگاه های معتبر اروپا و آمریکا شکل گرفته و هم اکنون ده ها مرکز در این زمینه، حتی در کشورهای همسایه مانند ترکیه و قزاقستان تاسیس شده ولی متاسفانه چنین رشته ای در دانشگاه ها و مراکز پژوهشی کشورمان وجود ندارد.
ثانیا؛ پژوهشگران ایرانی به ندرت در حوزه کردشناسی تحقیق کرده  و پژوهش جامعی در این زمینه کمتر می توان یافت. بیشتر کارهای موجود مردم نگاری ها و تاریخ نگاری هایی است که غالبا عشق و علاقه شخصی باعث پدید آمدن آنها بوده است.
تدوین تاریخ و فرهنگ کرد در چند جلد نه تنها می تواند مرجعی برای علاقه مندان این حوزه و شناخت مردم کرد فراهم آورد بلکه از جهاتی برای شناخت تاریخ و تمدن ایرانی و اسلامی مفید است. کردها مطابق با نظر بیشتر کردشناسان از تبار آریایی ها بوده و از قدیم الایام در فلات ایران زندگی کرده و با سایر اقوام ایرانی پیوستگی تاریخی و فرهنگی دارند. توجه به این نکته بسیار مهم است که بیشتر جنگ های مادها با آشوری ها و هخامنشیان با یونانی ها و اشکانیان با رومی ها و ساسانیان با رومی ها و اعراب، در مناطق کردنشین رخ داده است.
امروزه و با گذشت قرن ها از آن وقایع هنوز گنجینه ای غنی از ادبیات شفاهی در میان مردم کرد درباره همه آن رویدادها وجود دارد . ثبت و ضبط این فرهنگ بارور از اولویت های لازم برای شناخت تاریخ و فرهنگ ایران است. نگاهی به شماری از شاهنامه های کردی نشان می دهد که این فرهنگ چقدر برای شناخت اسطوره ها و افسانه های ایرانی مهم است.
در دوران خلافت اسلامی مناطق کردنشین به علت اینکه در معبر مرکز خلافت اسلامی با مرزهای آن در ارمنستان و روم شرقی و مناطق شرقی ایران قرار داشتند، همواره محل وقوع بسیاری از جنگ های مهم مانند جنگ عباسیان با سپاه مروان آخرین خلیفه اموی، جنگ طاهر ذوالیمینین با سپاه امین و جنگ های سلاجقه با حاکمان محلی غرب ایران بودند. مهم تر از همه آنها جنگ های ایران و عثمانی از صفویه تا قاجار در مناطق کردنشین رخ داده اند. شناخت این مسائل با رویکرد تاریخ محلی می تواند شناخت مورخان ایرانی را از تاریخ گذشته خود بیشتر کند. از نظر فرهنگی هم شناخت ادبیات مکتوب و شفاهی کرد، آداب و رسوم و فرهنگ عامه و علوم سنتی و تصوف مناطق کردنشین می تواند دریچه های جدیدی را برای فهم عمیق تر فرهنگ ایرانی بگشاید.
در روندهای فرهنگی و تمدنی تاریخ اسلام هم نقش مردم کرد قابل توجه است. سرزمینهای کردنشین در حدفاصل دنیای مرکزی ایران و دنیای عرب قرار گرفته اند. به همین دلیل دانشمندان کرد از دیرباز علاوه بر زبان مادری خود به زبان های فارسی و عربی و بعدها ترکی هم مسلط بودند و نقش بسیاری در پیوندهای فرهنگی میان فارسی زبانان، عرب زبانان و ترک زبانان خلافت عثمانی داشتند. هم اکنون هم در تداوم این سنت تاریخی، بسیاری از دانشمندان کرد عراق و حتی رجال سیاسی آنان به فارسی و عربی همانند زبان مادری خود سخن می گویند. نکته مهم دیگر آن است که کردها بنیانگذار یکی از سلسله های مشهور تاریخ اسلام به نام ایوبیان بوده اند و نام انان و موسس این سلسله یعنی صلاح الدین ایوبی با تاریخ مصر و شام و فلسطین و جنگ های صلیبی پیوند خورده است.
با توجه به این مسائل و اینکه مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، مرکزی برای پژوهش های اسلامی و ایرانی است، بخش کردشناسی ایجاد شد. این بخش علاوه بر تهیه طرح تاریخ و فرهنگ کرد در زمینه های دیگری مانند تهیه منابع تحقیق و تشکیل پرونده های علمی و نگارش مقاله های مدخل های مرتبط با کرد و مناطق کردنشین برای دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دانشنامه ایران، دانشنامه فرهنگ مردم ایران و سایر دانشنامه های مرکز فعالیت می کند.