اخبار

ایران سرزمینی است با هزاران هزار خرده‌فرهنگ اصیل و مفاخر باستانی که در گذر از دل تاریخ، همواره میان نسل‌های بشری در تبادل و حرکت بوده و این زندگانی و پویایی، حیات زیستی انسان‌ها و فرهنگ‌ها را بی‌کم و کاست از نسلی به نسل بعد و از دیاری به جغرافیای دیگر رهنمون می‌کند.

هَزاره‌ها یکی از اقوام عمده‌ی افغانستان‌اند که در بخش‌های مرکزی افغانستان شامل ولایت‌های مرکزی بامیان، دایکندی، غور و بخش‌های بزرگی از غزنی، اروزگان، پروان، وردک، سرپل و… سکونت دارند.

بیشتر مردم ایران، یلدا را به نام میترا و تولد خورشید می‌شناسند؛ اما اسطوره‌هایی هستند که با یلدا پیوندی قدیمی‌تر از مهر دارند ولی ناشناخته مانده‌اند.

محمدجواد نصراصفهاني: شب يلدا يكي از كهن‌ترين جشن‌هاي ايرانيان است كه همچون عيد نوروز و چهارشنبه ‌سوري از تاريخ و پيشينه قديم ايران زمين به يادگار مانده است.

ستيز و جدال نور و روشنايي، روز و شب، خوبي و بدي، خير و شر و آنگاه اهورامزدا و اهريمن، ريشه در تاريخ و جغرافياي كهنسال ايرانيان دارد. مردماني كشاورز و وابسته به آب و باد و خاك و هوا، همواره چشم به آسمان دارند و دل نگران نور و باران هستند. زندگي آنها به گردش خورشيد و زمين و كوتاه و بلند شدن روز و شب پيوسته است.

ابوریحان بیرونی درباره چرایی جشن شب چله در کتاب آثارالباقیه می‌گوید: «و این نام روز میلاد اکبر است و مقصود از آن انقلاب شتوی است.گویند در این روز نور از حد نقصان به حد زیادت خارج می‌شود و آدمیان به نشو ونما آغاز می‌کنند و پری‌ها به ذبول و فنا روی می‌آورند»

علی بلوکباشی به‌عنوان محقق مطالعات فرهنگی ایران، عشق و علاقه سرشاری به تاریخ و فرهنگ ایران‌زمین دارد. همین عشق و علاقه موجب تألیف آثاری چند در حوزه فرهنگ مردم ایران از سوی این استاد پیشکسوت انسان‌شناس شده است. از جمله این آثار کتاب «شب یلدا» از مجموعه کتاب‌های «از ایران چه می‌دانم؟» است. کتابی که از معدود منابع کامل و جامع درباره جشن کهن یلدا به‌‌شمار می‌رود. به مناسبت طولانی‌ترین شب سال به سراغ این پژوهشگر رفتیم و از او درباره رمز و راز مانایی یلدا علی‌رغم ثبت و ضبط نوشتاری آن جویا شدیم.

یلدا یکی از مهم‌ترین آیین‌های ملی ماست که نقش بی‌بدیلی در هویت ملی-تاریخی ما ایفا کرده است. نکته مهم در این جشن، فلسفه گردهمایی و شب‌نشینی مردم در خانه‌های یکدیگر و گستردن خوان یا سفره‌ای از بهترین فرآورده‌های میوه‌های تابستانی و پاییزی و شرکت در ضیافتی است که جوهره اسطوره‌ای و هوایی روحانی دارد.

یلدای ایرانی آنقدر قداست دارد که مبدأ پیدایش آن در گرد و غبار تاریخ گم شده است. «یلدا» در فرهنگ لغت دهخدا به «میلاد» معنی شده و ایرانیان از دوره باستان در این شب به جشن و پایکوبی و خوردن انواع میوه و تنقلات می‌پرداختند. آنها معتقد بودند که با شب‌نشینی و دور هم بودن، درازای شب یلدا فراموش می‌شود و غم و سیاهی از زندگی‌شان رخت می‌بندد.

یلدا از آن دست آیین‌هایی است که هنوز هم به یمن زیبایی و فلسفه درونی‌اش توانسته از هجوم تکنولوژی عبور کند و همچنان با نقل قصه‌های کهن و تفأل حافظ در کنار خانواده‌های ایرانی باقی بماند. شب چله یا یلدا از جمله آیین‌های کهن ایرانی است که ریشه در قدیمی‌ترین اندیشه‌های انسانی یعنی جنگ نور و تاریکی دارد. بر همین اساس نیز می‌توان گفت که شب یلدا به شکلی پررنگ و بدیهی، نگاهی نمادین و زیبایی‌شناختی را در دل خود مطرح می‌کند. نگاهی که بر اساس آن، گذشتن از طولانی‌ترین شب سال با شب‌نشینی دوستان و خانواده‌ها و به شکلی نادیده گرفتن عمق ظلمات از طریق جشن گرفتن، دوستی و عشق تعریف‌ شده است.