اخبار

گروه وسیعی از آثار هنری امروز با عنوان هنر اسلامی شناخته می شوند. شناسه اسلامی در کنار هنر به تصورات مبهم نشانه شناسانه و مفاهیم روشن پدیدار شناسانه ای اشاره می کند. که بر ساخته از مفاهیم اولیه (بدون تعریف اما معلوم) و اصول موضوع (مفاهیم پیشادانشی) مربوط به هنر اسلامی می باشد. تئوری های متنوع نتوانسته اند تعریفی جامع و مانع از هنر اسلامی ارایه نمایند و این پرسش باقی مانده که براستی هنر اسلامی چیست؟

خاستگاه اجتماعی و انسان شناسی هنرمندان و هنرهای سرزمین های اسلامی در گذشته، در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفته است. اهمیت و ضرورت این تحقیق این است که بعضی از اندیشمندان معاصر خاستگاه اجتماعی هنرها در سرزمین های اسلامی را به بادیه نشینی نسبت داده اند. هدف از انجام این تحقیق این است که دیدگا ه نخستین تیتوس بورکهارت درباره ی خاستگاه اجتماعی و انسان شناسی هنر اسلامی در یک بررسی تطبیقی با دیدگاه های اندیشمندان مسلمان مورد بررسی قرار گیرد.

هنر اسلامی، هنر تمدن بر مبنای مذهب اسلامی است. علاوه بر این، نه تنها مربوط به منطقه یا گروه خاصی نیست، بلکه ترکیبی از تمدن ها و شرایط تاریخی مختلفی است که تحت عنوان دیدگاه اسلامی توصیف شده اند. احتمالاً تمدن عرب مهم تر است. اگرچه عرب ها هنر اندکی دارند حتی آن زمان هم هنر اسلامی با خصوصیات روحانی را گسترش دادند.

دو قرن پس از آنكه اصحاب پیغمبر اسلام، قرآنی را كه جبرئیل از جانب خدا بر او نازل كرده بود، روی برگ نخل و استخوان ثبت كردند، كتاب آسمانی به خط پرشكوه كوفی بر صحایفی مرتب و كامل با سرلوح‌های زرنگار نوشته شد. قدیمی‌ترین قرآن‌های باقیمانده اغلب به خط كوفی است و تاریخ تحریر آنها را بایستی از قرن سوم (ه.ق.) به بعد دانست.

موضوع قبله‌یابی از مسایل مهم در آداب اهل عرفان است. محراب به‌عنوان مرکزی که رو به‌سوی کعبه دارد، دارای ارزش‌های بصری و معنایی ویژه‌ای است. هنرمندان اهل عرفان، محراب را با آرایه‌های رمزآمیز گل‌ها و گیاهان آذین‌بندی می‌کنند؛ زیرا محراب به‌منزله‌ی دروازه‌ای است که انسان به‌واسطه آن قدم به جهان مینوی و باغ بهشت می‌گذارد.

مطالعات مربوط به هنر نقاشی اسلامی بیشتر شامل توصیف مکاتب، ویژگی آن ها و بررسی آثار مهم و عمدۀ هنرمندان مهم است و تا حدودی به بررسی مضامین نقاشی ها و صحنه های آن می پردازد. آثار و مطالعات معدودی هم وجود دارد که به نقاشی ها و دیگر آثار تجسمی همچون مدارک و اسناد تاریخی، مخصوصاً اسناد تاریخی – فرهنگی و اجتماعی، نگریسته است.

مقاله «هنر، معماری و قرآن» تالیف اُلگ گرابار است که در آن ابتدا به بررسی اشارات مستقیم و غیرمستقیم آیات قرآن به هنر و معماری پرداخته شده، آن گاه موضوع تاثیر و کاربرد قرآن در هنر و معماری تجزیه و تحلیل می شود و در این باره به برخی از کتیبه ها و بناها و مشخصات آنها اشاره می شود. در پایان نگارنده مطالبی درباره استفاده از دستاوردهای هنری در تزئین قرآن به رشته تحریر در می آورد.

چنین نیست که قرآن کریم آثار هنر تجسمی را ناگفته گذارده باشد. چند مورداز این گفتنی ها به داستان بلقیس تعلق دارد. سازه های شگرف سلیمانی نمونه هایی از بازنمایی های دیداری در قرآن است. «تخت» نمونه دیگری است که از نظر هنر و زیبایی کاملا قابلیت تبیین دارد، اعم از تخت های پادشاهی فلسطین و یمن و یا حتی تخت عدن؛ بدین سان قرآن برای هنرمندان دارای تمثیل های خیال انگیزی بوده که به کار آنان آمده، اگرچه صرف نظر از موضوعات کارهای هنری، چگونگی انجام آن به اختیار محدود هنرمند مسلمان انجام شده است.

پژوهش‌های نظری پیرامون فلسفه و حکمت هنر اسلامی، با چالش‌های بزرگی همراه است. فیلسوفان مسلمان مقوله مستقلی در باب فلسفه هنر به نحوی که از فلاسفه یونان باستان یا فلسفه معاصر غرب سراغ داریم، طرح نکره‌اند. بنابراین عمده منابعی که می‌تواند به تدوین نظریه مستقلی درباره فلسفه و حکمت هنر اسلامی منجر شود، معطوف آثار و آراء عارفان و صوفیان است، که عمدتا به شکل کلی و انتزاعی مطرح می‌شود که برقراری نسبت صریح میان آن نظریات و هنر اسلامی، همواره منتقدان بسیاری دارد. از این رو تبیین نظریات دقیق و مشخص درباره عناصر بصری، امری دور از انتظار تلقی می‌شود.

هنر اسلامی، هنر تمدن بر مبنای مذهب اسلامی است. علاوه بر این، نه تنها مربوط به منطقه یا گروه خاصی نیست، بلکه ترکیبی از تمدن ها و شرایط تاریخی مختلفی است که تحت عنوان دیدگاه اسلامی توصیف شده اند. احتمالاً تمدن عرب مهم تر است. اگرچه عرب ها هنر اندکی دارند حتی آن زمان هم هنر اسلامی با خصوصیات روحانی را گسترش دادند.