اهمیت و جایگاه هایدن وایت در منازعات تاریخی و سهم او در بسط گفتمان تاریخی بهویژه در قرن بیستم انکارناپذیر و اساسی و بهویژه بسیار شالودهشکنانه است. بهصراحت میگویم كار فكری او از منظر انتقادی، پسامدرن و پساساختارگرا صورت گرفته است. در اینجا به دو بحث میپردازم: یکی فراتاریخ و دیگری تخیل تاریخی در اروپای قرن نوزدهم. اگر ما معنای تخیل تاریخی را بدانیم بسیاری از تعریضهایی که آقای دکتر آقاجری داشتند خودبهخود حل خواهد شد و به تعارض و پارادوکس در آرای هایدن وایت برنخواهیم خورد.
با توجه به اینکه هایدن وایت متفکر نسبتاً ناشناختهای در جامعهی علمی ما است شاید شناسایی و معرفی او مقدمهی واجبی باشد برای فاصلهگیری و نقادی او. ما در این جلسه ناگزیر هستیم هر دو کار را بکنیم؛ تمرکز ابتدا بر معرفی وایت قرار میگیرد، او الآن در سن ۸۷ سالگی به سر میبرد و از دههی ۵۰ تا اکنون مشغول نوشتن است. ابتدا برای اینکه موقعیت هایدن وایت را در منظومهای کلی ببینیم، میتوان از آن چیزی شروع کرد که خود او حذر داشت؛ یعنی تقابلهای دوقطبی که خود وایت بهنحوی در این تقابل قرار گرفته و میتوان از یک منظر به چالش کشیدن تاریخنگاری را بر مبنای نوعی تقابل میان دو مبنای معرفتشناختی-روششناختی دریافت. اما من میخواهم در ابتدا از این بحث شروع کنم که ما اساساً سه پارادایم معرفتشناختی-روششناختی داریم كه در حال حاضر میان مکتبها، رهیافتها و نظریات گوناگون دیده میشود؛ این رهیافتها میتواند بهمثابه نوعی Ideal Type هم تلقی شود كه در واقعیت بیرونی تركیبی از این رهیافتها عملاً دیده شود.
نشست «بررسی آثار هایدن وایت» توسط گروه تاریخ و همکاریهای میانرشتهای پژوهشکده تاریخ اسلام برگزار شد. هایدن وایت آمریکایی، متخصص در فلسفهی تاریخ برای نخستین بار مفهوم تاریخ به مثابه روایت را، مطرح کرد. وایت در آثار خود، انتقادهای بنیادین به روش شناسی تاریخی و مورخان دارد. وی با تعبیر تاریخ به مثابه روایت یا یک ژانر ادبی، ادعای متون تاریخی را مبنی بر دستیابی به حقیقت و عینیت، به چالش میطلبد. به عقیدهی وایت روایتهای تاریخی داستانهایی مبتنی بر زبان هستند، که در محتوا بیشتر ابداعی اند تا مستند، و در ساختار و فرم بیشتر ادبی هستند تا علمی. در نشست پژوهشکده تاریخ اسلام سه استاد در سه حوزه مختلف به بیان آرای وایت پرداختند: هاشم آقاجری استاد تاریخ، حسین پاینده استاد نقد ادبی و حسینعلی نوذری استاد جامعهشناسی؛ تنوعی که نشانگر میانرشتهای بودن تفکر وایت است. ابتدا پاینده به معرفی مختصر آرا و نظرات وایت در ارتباط با تاریخنگاری و نقد ادبی پرداخت.
هایدن وایت شواهد تاریخی که در عصر ما تولید میشود اغلب به همان اندازه که شفاهی و نوشتاری است در سرشت خود دیداری نیز هست. همچنین، قراردادهای ارتباطی وضعشده در علوم انسانی به همان اندازه که در اشکال مسلط بازنمایی خود کلامی هستند به نحو فزایندهای تصویری نیز میشوند. مورخان عصر مدرن باید آگاه باشند که تحلیل تصاویر دیداری نیازمند شیوهای برای «خوانش» است که کاملاً متفاوت از شیوههای توسعهیافته برای بررسی اسناد نوشتاری است.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید