اخبار

پژوهش حاضر تلاشی است برای مقایسة محتوای دو اثر برجستۀ عرفانی، منطق الطیر عطار نیشابوری و رسالة الطیر ابن سینا، که به شیوۀ مطالعه و با استفاده از تحلیل کیفی و کمی محتوا صورت گرفته است. برای سهولت مقایسه از جدول ها و نمودارهایی نیز استفاده شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که شباهت ها عمدتاً در محتوای اثر است. مهم ترین شباهت دو اثر اشتراک در مضمون آن هاست.

منطق الطیر، شرح عشق انسان به خودشناسی و لقای پروردگار، مهم ترین اثر عرفانی عطار در قالب تمثیل پرندگان است. مقدمه کتاب هرچند مختصر و مجزا از متن عرفانی است، به دلیل تداخل عرفان و تاریخ، اهمیت زیادی دارد.

اگر در جستجوی زیبایی شناسی و درک درستی از هویت نقاشی ایرانی با مطالعه در تاریخ نگارگری اسلامی باشیم، خواهیم دانست آنچه که نگارگری ایرانی را هویت می بخشد و متمایز می کند، همان تجلی روحیات و گرایشات عرفانی ایرانی در آن است که به واسطه تصویرسازی ادبیات عرفانی فارسی، ظهور نمود و در نگارگری دیگر انواع ادبی، از جمله ادبیات حماسی، تاریخی و مذهبی نیز، همین سنت نهادینه گردید.

داستان مرغان به سوی پادشاه آنان که از چشم اندازها و نکته های مورد توجه صوفیان و عارفان سده های پنجم و ششم هجری بوده است، نه تنها در ایران و ادب پارسی، شاعران بدان پرداخته و از آن برای بازنمایاندن چشم اندازهای نمادین بهره های فراوان برده اند بلکه در سرتاسر جهان همیشه اندیشمندان و فرزانگان و فرهیختگان از آن داستان ها و تمثیل های دلکش و خواندنی ساخته اند. پیشینۀ این داستان به فرهنگ های یونان، هند و چه بسا فرهنگ های باستان برسد که این نکته در ایننوشته باز نمایانده شده است.

نخستین آثار برخی صوفیان از نیمه دوم قرن دوم هجری منتشر می شود. تصوف و عرفان عملی راه خود را تا حدود قرن پنجم ادامه می دهد؛ اما وقتی حکم قتل منصور حلاج صادر می‌شود عرفای دیگر تا حدودی دست و پای خود را جمع کردند و از عرفان عملی و شفاهی به عرفان علمی روی آوردند.

اما طرح اصلی عبارت است از اجتماع مرغان و مجمع ساختن آنها برای برگزیدن و پیدا کردن پادشاهی که بر آنها فرمانروایی کند زیرا معتقد بوده اند که بدون پادشاه زندگانی کردن و آسوده زیستن کاری دشوار و صعبناک است و در آن مجمع هدهد به پا خیزد و سخن می گوید و خود را بدان که فرستاده سلیمان سوی بلقیس بوده وصف می کند و سیمرغ را شایسته سلطنت و فرمانروایی بر مرغان معرفی می نماید وزان پس هر یک از مرغان عذری پیش می آورند و از طلب سیمرغ و پژوهش جایگاه و کنام وی تن می زنند ولی هدهد هر یک از آن مرغان عذری پیش می آورند

با توجه به طبیب، عارف و شاعر بودنِ عطار نیشابوری این فرض چندان بعید نیست که او در منظومه رمزی- تمثیلی اش، منطق الطیر، توانسته باشد بر پایه تجارب بیرونی و سلوکِ درونی، دیدگاهی شرقی در باب رشدِ شخصیت و سلامت روانیِ انسان عرضه کرده باشد. هدف از پژوهش حاضر، واکاوی پرداخت های ادبی- عرفانیِ عطار از روی گونه های شخصیتِ درون گرا و برون گرا بنا بر نظام تحلیلیِ یونگ و پیروانش است.