اخبار

کلام امامیّه در ادوار مختلف تحت‌تأثیر جریانهای مطرح و متنوّع فکری در تمدّن اسلامی قرار گرفته است و از جهات گوناگون و به درجات متفاوت از آنها اثر پذیرفته. کلام معتزلی، کلام اشعری، فلسفۀ سینوی، عرفان ابن عربی و حکمت صدرایی مهمترین مکاتب فکری اثرگذار بر کلام امامیّه در دوران‌های مختلف بوده است. عمده‌ترین تحوّلات رخ‌داده در کلام امامیّه که موجب پدید آمدن مکاتب و جریانهای کلامی متمایز در کلام امامی شده است برخاسته از همین اثرپذیری‌های متکلّمان امامی از مکاتب فکری یادشده است.

در این مقاله نشان داده می شود که فلسفه اشراقی سهروردی ریشه در فلسفه افلاطون دارد. در ابتدا شواهدی از حکمه الاشراق بررسی می شود که در آن سهروردی تأکید می کند فلسفه اشراقی ای که عرضه می کند مورد اعتقاد افلاطون است.

سهروردی تنها در دو موضع از آثار خود، از «هورقلیا» سخن گفته است: یک بار در کتاب المشارع والمطارحات، و بار دیگر در کتاب حکمة الاشراق؛ در کتاب اول، هورقلیا به عنوان یک عالَم (عالم اشباح مجرّده و مُثُل معلّقه) و در کتاب دوم، به عنوان یک مدینهٴ مثالی قلمداد شده است. قبل از سهروردی، هیچ مؤلّفی را نمیشناسیم که اصطلاح هورقلیا را به کار برده باشد. در این مقاله، استدلال شده است که هورقلیا در حکمت سهروردی همان شهر عتیق سیاوش، شاهزادهٴ کیانی است؛ در متون پهلوی، آن شهر به نام «کنگ دژ» خوانده میشود و ویژگیهای آن در متون گوناگون پهلوی، مانند دینکرد، بندهشن، روایت پهلوی، یادگار جاماسپی و زند بهمن یسن به کوتاهی ذکر شده است.