اخبار

شعر آیینی در فرهنگ اسلامی با سوگواری برای حضرت امام حسین(ع) متولد شد و در طول قرنهای متمادی همسو با گسترش مذهب تشیع دوام و قوام یافت و تا امروز جایگاه خود را به عنوان مرثیه یا سرود سوگ حفظ کرده است.

گذار یک یا دو دهه از عمر و سنجاق کردن برگ‌های تقویم زندگی به یکدیگر و میزبانی موها از غبار خاکستری و سپید گذران روزها در لا به لای برگ‌های جامانده از تاریخ و گاه به نسیان سپرده شده، از آن دست کارهایی است که به قول معروف مرد میدان می‌خواهد. پژوهش، مداقه و تحقیق در لابه‌لای برگ‌های تاریخ هر سرزمینی از آن دست کارهایی است که عشق و علاقه خالص می‌خواهد.

فرهنگ عاشورایی، در ادبیات فارسی ما علی‌الخصوص در شعر فارسی با زیست و عمری چندصدساله موضوعی است که شاعران کهن فارسی به آن توجه بسیار نشان داده‌اند و از بیدل تا محتشم کاشانی نمونه‌های درخشانی از این شعر در ادبیات فارسی قابل ذکر و مصداق است. عاشورا در شعر شاعران معاصر نیز، موضوعی با اهمیت است و علی‌الخصوص در ابتدای دهه شصت و شکل‌گیری جریانی به نام جریان شعر متعهد در مقابل جریان شعر غیرمتعهد، رویکردی دیگرگونه گرفت که این جریان به شعر دفاع مقدس نیز گره‌خوردگی‌های فراوان داشت.

رضا اسماعیلی می‌گوید: بسیاری از شعرهایی که به نام آیینی سروده شده‌اند ظاهر آیینی دارند اما در محتوا و مضمون در تقابل با آموزه‌های آیینی هستند. این شاعر درباره مهم‌ترین آسیبی که شعر آیینی روزگار ما را تهدید می‌کند اظهار کرد: مشکل اصلی این است که ما از بحث توحید در شعر آیینی غافل شده‌ایم؛ در حالی‌که جان‌مایه تعالیم دینی و معارف قرآنی، اصل توحید، خداپرستی و یکتاپرستی است. بعد از انقلاب وقتی شعرهای شاعران با موضوع مذهبی و آیینی را بررسی می‌کنیم، می‌بینیم با موضوع توحید یا خداوند که اصل و اساس دین اسلام است کمتر شعری گفته شده؛ آن‌قدر که معدود و انگشت‌شمار است و حتی به اندازه جمع‌آوری یک جلد کتاب هم نیست.

رسالت اصلی و اصیل و هدف غایی و نهایی شاعران دینی و آیینی پیش و بیش از آن که مداحی و مرثیه خوانی باشد، تبلیغ و تبیین آموزه‌های وحیانی و قرآنی – بخصوص توحید و یکتاپرستی – نشر و ترویج فضایل اخلاقی و کرامت‌های انسانی، مقابله با جهل و خرافه و گزافه، نقد سلوک دینی، و تقویت گفتمان اصلاح گرانه است.

امام حسن مجتبی(ع) فرمود:«هر که با علماء بسیار مجالست نماید، سخنش و بیانش در بیان حقایق آزاد و روشن خواهد شد، و ذهن و اندیشه اش باز و توسعه مى یابد و بر معلوماتش افزوده مى گردد و به سادگى مى تواند دیگران را هدایت نماید.»(إحقاق الحقّ : ج ۱۱، ص ۲۳۸، س ۲)

«عاشورا یک حادثه تاریخیِ صرف نبود. عاشورا یک فرهنگ، یک جریان مستمر و یک سرمشق دائمی برای امت اسلام بود. حضرت ابی عبداللَّه (علیه السّلام) با این حرکت – که در زمان خود دارای توجیه عقلانی و منطقی کاملاً روشنی بود – یک سرمشق را برای امت اسلامی نوشت و گذاشت. این سرمشق فقط شهید شدن هم نیست؛ یک چیزِ مرکب و پیچیده و بسیار عمیق است.

«همه فنون هنر را نقادی جلا و صیقل ‌می‌دهد و بالا ‌می‌برد. خصوصیات مثبت را برجسته ‌می‌کند و کسانی که در ابتدا در برخورد ‌نمی‌ توانند به آن فنون دست پیدا کنند، آن خصوصیات را ‌می‌شناسند، و عیوب و ضعف‌ها را نیز مشخص ‌می‌کند و لازم است که این نقد انجام بگیرد.» (بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار با شاعران، رمضان ۱۳۸۶)

«شعرهای مذهبی و شعرهای مربوط به ائمه(علیهم‌‌‌‌‌‌‌السّلام) را، به اصطلاحی که حالاها باب شده، تعبیر می‌کنند به«شعر آئینی». انصافاً شعرهای خوبی هم گفته می‌شود؛ لیکن اهداف و آرمان های انقلاب منحصر در اینها نیست. انقلاب یک مجموعه‌‌‌‌‌‌‌ای از ستاره‌‌‌‌‌‌‌های درخشان آرمانی را بالای سر ما قرار داده و ما را به حرکت و پرواز و جهش به سمت این نقاط نورانی دعوت کرده. ما هم امتحان کردیم، دیدیم می‌توانیم پرواز کنیم؛ دیدیم این پرواز ممکن است…

کسانی که تاریخ هزاره ادب پارسی را مطالعه کرده و با هنر شعر که اصیل‌ترین و بزرگ‌ترین سرمایه ملی ایران و ایرانیان است، مأنوس و محشورند؛هرگز حلاوت خوانش تحمیدیه‌های فاخر و باشکوه بزرگان شعر و ادب پارسی را از یاد نمی برند.