اخبار

نشست «رضاخان و توسعه» با حضور داود هرمیداس باوند و رحیم نیکبخت امروز چهارشنبه در کانون اندیشه جوان برگزار شد. هرمیداس باوند در این نشست گفت: اگر ما درگذر تاریخ نگاهی به دایره المعارف های معتبر داشته باشیم، در معرفی پنج شخصیت مانند کوروش، داریوش اول، شاپور اول، خسرو انوشیروان و شاه عباس از عنوان «کبیر» استفاده می شود. این شخصیت ها واقعاً در خور این جایگاه هستند. بیهوده نمی توان به کسی صفت کبیر اتلاق کرد.

در دو دهه میان کودتای اسفند 1299 تا کناره‌گیری رضاشاه از سلطنت در شهریور 1320، ایران دستخوش دگرگونی زیادی شد. یکی از مهم‌ترین این تغییرات، در حوزه حمل‌ونقل و ایجاد راه‌آهن سراسری صورت گرفت. پیرامون هزینه‌ ایجاد این راه‌آهن و به‌صرفه بودن یا نبودن آن، نظریات گوناگونی مطرح‌شده است. بر همین اساس نوشتار پیش رو به بررسی این مهم می‌پردازد.

از احمدشاه قاجار به عنوان پایبندترین پادشاه قاجار و ایران به قانون، مشروطه‌خواهی و دموکراسی یاد شده است! پایبندی وی به قانون مشروطه چه از موضع ضعف ناشی از بیم دچارشدن به سرنوشت محمد علی شاه پدر بوده باشد و یا اعتقاد قلبی به قانون مشروطه و آرمانهای آن، فرصتی را فراهم آورده بود تا مگر گشایشی در کار فروبسته جامعه حاصل شود؛ اما هرج و مرجهای به‌وجود آمده و ظهور رضاخان در سحرگاه اسفند 1299 یک بار دیگر در نهایت شگفتی، متجددین و حتی برخی از افراد خوشنام آن روزگار را واداشت تا دگرباره به اراده یا اجبار و یا با ترویج اندیشه استبداد منور، رای به ترجیح امنیت بر آزادی دهند.

مطبوعات به عنوان ابزاری آگاهی دهنده و جهت بخش به افکار عمومی نقش غیرقابل انکاری در حرکت جوامع امروزی داشته اند. در ایران تا به امروز این نقش با فراز و فرود تداوم یافته است. در دوره مورد مطالعه ما در این مبحث 1304-1302 ه.ش مقارن با نخست وزیری سردار سپه و گذار به سوی کسب سلطنت، مطبوعات در کنار جهت دهی به افکار عموم مردم، مشمول سیاست های سرکوبگرانه رضاخان شدند. این مقاله کوششی است برای نمایاندن تأثیر جراید بر روند قدرت یابی سردار سپه و برخورد وی با آنها.

قانون مدنی را می توان شاهکار ادبیات حقوقی ایران نامید چون از جهت شکلی و ماهوی به گونه ای تنظیم شده که علاوه بر امور حقوقی، ملاحظات شرعی نیز در تدوین آن در نظر گرفته شده و از این بابت است که هم مورد تأیید حقوقدانان و از طرفی مورد تأیید علمای دینی است. مواد 1 تا 955 قانون مدنی از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است. آنچه در این مقاله نیز مطمح نظر قرار می گیرد، مواد مذکور است.

هفدهم دی‌ماه برابر با سالروز واقعه کشف حجاب است. کشف حجاب یکی از پر مجادله‌ترین مساله‌های دوره پهلوی اول است. اتفاقی که در همان زمان هم موافقان و مخالفان بسیاری داشت و کسانی چون محمدعلی فروغی کارگزاران را به اعتدال به رفتار در این زمینه و احترام به عرف و شرع دعوت می‌کردند.

کودتای سوم اسفند 1299 که به حمایت و دستیاری بیگانگان شکل گرفت نقطه آغاز دوره ای بود که تا شهریور 1320 ادامه یافت؛ این دوره را می توان عصر رضاخان دانست. اصلی ترین خصیصه این عصر، نوعی استبداد و دیکتاتوری است که نه در ادوار سابق تاریخ ایران و نه پس از آن نمی توان به شدت و گستردگی آن دوره ای را سراغ کرد. زیرا دیکتاتور تنها به تسلط بر دستگاه سیاسی و نظامی بسنده نکرد، بلکه کوشید تا فکر، فرهنگ و سنت های جامعه را تحت سلطه و کنترل درآورد و آن را بگونه ای مطابق میل خود شکل دهد.

یکی از بزرگ ترین تحولات ایران در اوایل سالهای 1301 تا 1302 شمسی، مهاجرت علمای عراق به ایران بود که شخصیت ها و علمای مشهوری در آن گرد هم جمع شدند و نقش برجسته ای در حوادث ایران ایفا کردند.

کودتای سوم اسفند سال 1299 ه. ش را به دلایل فراوان می‌توان یکی از رخدادهای مهم در اوایل تاریخ معاصر ایران به حساب آورد. این کودتا در حقیقت زمینه سازِ ظهور رضاخان در صحنه سیاسی ایران، بر انداختن حاکمیت نوپای مشروطهِ پارلمانی که کمتر از یک دهه از شکل‌گیری آن گذشته بود و برنامه‌ریزی در جهت استقرار حکومت مطلقه پهلوی به شمار آورد.

اواخر حکومت قاجار با بی‌نظمی و هرج و مرج در کشور همراه بود و این مسئله به رضاخان میرپنج این فرصت را داد تا با همراهی انگلستان و برخی نیروهای داخلی، تهران را تصرف کرده و به‌تدریج تمامی قدرت سیاسی در ایران را به قبضه خود درآورد.