اخبار

اینکه در حال حاضر، تعداد زیادی از پژوهشگر و استاد در مراکز پژوهشی قم و تهران و مشهد، به فکر کردن در باره رابطه انقلاب و تمدن می‌پردازند، از این نظر که به تفکر می‌پردازند، امر مطلوبی است، اما مسأله این است که آنان از وضع و قصد خود آگاه باشند، اینکه می‌خواهند اصول دلبخواه و مورد رضایت امروزین خود را به عنوان تمدن ثابت کنند، یا آنکه در صدد شناخت تاریخ گذشته و تنظیم آن معلومات و کشفیات، برای شکل دهی به تمدن امروزی هستند. این دو با هم فرق دارد.

انتقال افکار شیخی از کربلا به ایران، در چندین شهر، منازعات جدی به راه انداخت. کرمان، همدان و در رأس آنها تبریز، مرکز این جدالهای فکری بود، جدالهایی که محور آنها بحث معرفت امام، مسأله غلو، و مباحثی از این دست بود. در این زمینه رساله هایی در رد و ایراد وجود دارد که تاکنون منتشر نشده است. در مقاله حاضر، بر شماری از آنها مرور شده و گزارش این جدالهای فکری آمده است، مباحثی که هنوز هم گاه و بیگاه در حوزه های علمی ادامه دارد و بی شبهه، تا هر وقتی که حوزه های دینی ما با این مشخصه به حیاتشان ادامه می دهند، این مباحثات ادامه خواهد داشت.

هگل فیلسوف، فرانسوی نامدار آلمانی در کتاب «عقل در تاریخ» شیوه‏های گوناگون تاریخ نویسی را به دقت مورد بحث و بررسی قرار می‏دهد و آن را به سه نوع تقسیم می‏کند: نوع اول، تاریخ دست اول است که کار مورخ مبتنی بر گزارش گواهان عینی رویدادها مانند هرودوت و نوشته‏ های اوست.

: کتاب بستان الناظرین فی معرفه ائمه الهادین اثر محمد یوسف بیکا که در سال 1119 - 1120 نوشته شده، شرح چهل حدیثی است که نویسنده ضمن آن سعی کرده است به مسائل مختلفی که به تشیع و اعتقادات صحیح او مربوط می شود، بپردازد. در واقع، می توان آن را اثری در معرفی شیعه و ویژگی های آن دانست. نویسنده در نوشتار پیش رو، با ارائه گزارشی از کتاب، محتوای آن را در بوته بررسی قرار داده است.

ایرج افشار بی‌نیاز از معرفی و حتی ستایش است. اغراق نیست اگر او را استثنائی‌ترین چهره ایران‌شناسی در عرصه کتاب و کتاب‌داری و کتاب‌خوانی بدانیم. در صد سال گذشته نمونه‌ای نظیر افشار سراغ نداریم که همه همت خود را مصروف مدیریت کتاب‌خانه‌ها، تربیت کتاب‌دارها، نوشتن تاریخ کتاب‌فروشی‌ها، تصحیح کتب قدیمی، تدوین فهرست‌نامه‌های نسخ خطی، تالیف کتاب، معرفی کتاب و سردبیری مجلات حوزه کتاب کرده باشد.

این روزها مرتب از تولید علوم انسانی سخن گفته می شود. واقعیت این است که علم طبیعی باشد یا انسانی، علم است، امر کشفی است، نه امر تولیدی؛ چرا این کلمه را تا این اندازه با تسامح بکار می بریم؟ این صنعت است که تولید می شود، علم بر اساس هر تعریفی که باشد، نوعی کشف است، کشف واقع. اگر چیزی کشف واقع است، آن را تولید نمی کنند.

مسجد ضرار، داستان تاریخی ویژه خود را در تاریخ صدر اسلام دارد. در این تحقیق، نقلهای مربوط بر اساس سلسله منابعی که دارد، مورد بررسی قرار گرفته است. اما نکته مهم، این است که قرنها هیچ گونه استناد فقهی به آن نمی شد، تا این که از قرن هشتم، کسانی شروع به استدلال فقهی به آن کردند. تندروهایی مانند ابن تیمیه، سعی کردند از آن به عنوان مستندی برای تخریب مساجد و بقاع مقدس مخالفان خود استفاده کنند. این استناد، در آثار تئوریسین های القاعده و داعش عمومی شد و صدها مسجد و خانقاه و تکیه با استناد به داستان مسجد ضرار تخریب شده و منفجر گردید.

کتاب «آیت‌الله العظمی بروجردی به روایت اسناد» اثر رحیم روح‌بخش اله‌آباد در سال جاری برای نخستین‌بار در 500 صفحه از سوی انتشارات مورخ روانه بازار نشر شد. این کتاب شامل یک سری اسناد منتشر نشده درباره این مرجع تقلید بزرگ شیعیان بوده که از منابع مختلف جمع‌آوری شده است.

رسول جعفریان؛ رئیس کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران در یادداشت کوتاه به نسخه دست‌نوشته کیانوری در نقد خاطرات انورخامه‌ای اشاره کرده است. سال 1383 مرحوم حجت‌الاسلام و‌المسلمین فاکر، تعدادی کتاب چاپی به کتابخانه ما اهدا کرد. یک اثر خطی هم که دستنوشته کیانوری دبیرکل حزب توده بود، در میان آن‌ها بود. این دست‌نوشته، نقدی بود که آقای کیانوری بر خاطرات انورخامه‌ای [تازه درگذشته] درباره تحولات مربوط به حزب توده در میانه دهه بیست تا ملی شدن صنعت نفت نوشته بود.

آنچه که در میان عوامل مختلف، دنیای جدید را از دنیای قدیم، جدا می کند، تغییری است که در علم و ابزارهای انتقال علم رخ داده است. اگر «کتاب» را مهم‌ترین ابزار ذخیره علم بدانیم، می‌توانیم، ادوار تاریخ بشر را به سه دوره تقسیم کنیم.