اخبار

حکیم شمس الدین محمد بن بهاءالدین حافظ شیرازی، شاعری است که به اندازه سایر حکیمان نامدار تاریخ ادب پارسی، صاحب مقام عالی حکمت و فاتح قله‌های بلند معرفت و کمال انسانی است.پس از گذشت هفت قرن از روزگار حیات مبارک حافظ؛ اوهمچنان زبان ناطق آفتاب و«لسان الشمس» در دولت بیدار زبان و فرهنگ ایران است.

در میان تصحیحات متقدم دیوان حافظ، تصحیحی از «میرزا ابوطالب اصفهانی تبریزی لکنهوی» و «ریچارد جانسن انگلیسی» وجود دارد که می توان آن را از حیث قدم زمانی نخستین تصحیح انتقادی دیوان حافظ بر مبنای دوازده نسخه در دسترس مصحح برشمرد.

یکی ازراه های تبیین و تشریح جایگاه پوشاک و لباس در فرهنگ ما، بررسی بازتاب و اتعکاس این موضوع در تاریخ و ادبیات ایران است. مسئله ای که اگر به درستی شناخته شود ، به درک و تعمیق این مهم در تاریخ و فرهنگ ما و گسترش فرهنگ سازی مؤثر در این زمینه منجر خواهد شد؛ بنابراین، پژوهش در «ادبیات لباس»(1) ، به عنوان گذشته ، حال و آیندۀ این فرهنگ، می تواند در زمینۀ جمع آوری مستندات تاریخی لباس و پوشاک در ایران و ایجاد ذهنیت هایی برای طراحان و سازندگان کارساز و راهگشا باشد.

در سخن جاودانه و شعر سحرآمیز حافظ شیرین سخن‘ هرچیزی به طرز زندانه ای جای گرفته آنچنان که گویی لسان الغیب آن را برای اولین بار در دیوان آسمانی خویش به کار برده است و طرحی نو درانداخته. در بررسی دیوان حافظ شیرازی بی درنگ درمی یابیم که باد جایگاه ویژه ای دارد ‘ چرا که سریع و بی دریغ و بی دریغ وظیفه آوردن و بردن خبر را برای عاشق و معشوق بر عهده دارد. در سحر کلام خواجه شیراز‘ باد و انواع آن چون صبا‘ نسیم و شمال حضور دارند که این حضور عامل حرکت و شادابی گردیده است .

متون بسته، آن دسته از آثار ادبی است که قطعیت معنایی دارد و زبان آنها شفاف است . به تعبیر دیگر متون بسته ، متون تک صدایی، و به همیـن دلیل فهم آنها برای خوانـندگان آسـان است. اما متون باز، آثار ادبی است که چند صـدا دارد و از آنها بیش از یک معنا می‌توان فهمید.

بسیار اندک اند ایرانیانی که ابیاتی از سرو ده های حافظ را به خاطر نداشته باشند و در جای جای گفت و گوهای روزمره، از آن بهره نگیرند. این نشانی است از تأثیر پایدار حافظ بر نسلهای پس از او، که از روزگار وی آغاز شده است و در سده های بعد نیز جاری بوده و هست،

در نوشته حاضر می‌خواهیم نخستین چاپ دیوان حافظ را که در سال 1206 ق در کلکته هند منتشر شده و برخی حافظ‌ شناسان به آن اشاره اجمالی کرده‌اند معرفی کنیم. چاپ مذکور به اهتمام ابوطالب تبریزی اصفهانی، مشهور به میرزا ابوطالب لندنی، دانشمند ایرانی مقیم هند انجام پذیرفته است.

نسخه‌های دستنویس فراوانی از دیوان حافظ جداگانه یا در مجموعه ها در کتابخانه های ترکیۀ امروز نگهداری می‌شوند که در سده‌های بعدی کتابت شده اند. از روی تاریخ کتابت این نسخه ها آشکار می‌شود که روند کتابت دیوان حافظ در عثمانی در دوره های بعدی نه تنها کند نشد، بلکه سرعت بیشتر گرفت.

بی تردید ماندگاری شعر حافظ در ضمیر و روان ایرانی به عوامل مختلفی بستگی دارد که معانی بلند، مفاهیم تازه و تصاویر بکر از جملۀ آنها تواند بود.

شاهکارهایی از نسخ خطی دیوان حافظ موجود در گنجینه کتابخانه و موزه ملی ملک در فرهنگسرای ارسباران به نمایش درآمد.