اخبار

موضوع سخنرانی من درباره‌ی کتاب تحریر و الاصول الهندسه و الحساب بزرگ‌ترین و جامع‌ترین و مهم‌ترین کتاب درسی هندسه در تاریخ ریاضیات دوره‌ی اسلامی است. ما در حوزه‌ی علمیه‌ی قم از اواخر سال ۸۶ و اوایل ۸۷ در محضر استاد بزرگوار حاج‌آقا نائیجی شروع به تحصیل این کتاب کردیم و در مدت ۴ سال این کتاب را خواندیم و تصحیح کردیم و شرح نوشتیم؛ این جزوات شرح ما بر تحریر اصول اقلیدس است. اصل کتاب یک چاپ سنگی از کتاب در حدود ۲۰۰ صفحه است، این کتاب مشتمل بر ۱۵ مقاله است که ۱۳ مقاله‌ی آن از شخص اقلیدس است و دو مقاله‌ی آخر از شاگردان ایشان است که بعداً به کتاب اضافه شده است. خواجه‌ی بزرگوار ما نیز در سال ۶۴۵ قمری هر ۱۵ مقاله را تحریر کردند و پس از آن مورد اعتنای حلقه‌ی اول شاگردان ایشان، علامه قطب‌الدین شیرازی و دیگران قرار گرفته است و ترجمه‌ها و شرح‌ها و تکذیبات و تعلیقات بر این کتاب رفته است.

گفتم سخنی بگویم از واو وجود / جودش گفتا سخن نگنجد اینجا خواجه نصیرالدین طوسی در ریاضیات و هیئت و همه‌ی علوم زمان خود سرآمد بود، همان‌طور که ابن‌سینا و دیگر حکما هم بودند؛ ولی امروز چنین نیست، یک نفر نمی‌تواند در همه‌ی علوم سرآمد باشد، چراکه علوم گسترده و تخصصی شده است، البته به ضرورت. او خدمت زیادی به جهان اسلام و تشیع کرد، تا قبل از او علمای بزرگ اکثراً سنی بوده و یا حداقل به‌درستی مشخص نبوده که شیعه هستند یا سنی ولی خواجه تنها عالمی است که یقیناً شیعه بود.

جامعیت و قدرت تفکر خواجه‌نصیر به‌قدری والا است که القاب متعددی به خواجه داده‌اند، حتی از سوی مخالفان مکتبی. برخی از این القاب علارتند از سلطان حکما و المتکلمین، قبله‌ی محصلین، رئیس المحققین استاد بشر، عقل حادی‌عشر (عقل یازدهم)، اقلیدس دوران، ارسطوی دهر، کعبه دانش، افضل علمای اسلام و ... به ایشان نسبت داده‌اند.

حکیم در مقام ناقد شعر خواجه نصیرالدین از کسانی است که علاوه بر طرح مسائل فنی و آموزشی شعر و مباحثی چون علم عروض و قافیه، به نقد شعر نیز پرداخته است و پیش از آن‌که یک مدرس خشک و جزمی باشد، ناقدی تیزبین است. وی در معیارالاشعار می‌گوید: «شعر به نزدیک منطقیان، کلام مخیل موزون است.» تفصیل این مطلب را خواجه در مقاله‌ نهم اساس الاقتباس چنین آورده است: