اخبار

در نیمه دوم قرن دوم هجری فرقه اسماعیلیه که به امامت اسماعیل پسر امام جعفرصادق(ع) معتقد بودند، شکل گرفت. اسماعیلیان دیدگاه های ویژه ای را درباره امامت مطرح کردند. از دیدگاه آنان هستی یک لحظه بدون وجود امام نمی تواند باقی بماند وانسان همواره به معلم و مقتدا و رهبری معصوم نیاز دارد. اسماعیلیان تلاش های بسیاری کردند تا سابقه امامت را به سرآغاز خلقت برسانند. برای این منظور نظریه ها و تفسیرهای خاصی از تاریخ و نبوت ارائه داشتند.

در دور دست‌ها ، پهلو به پهلوی چین ، باریکه سرزمینی است ،‌‌ بسیار مرتفع ، با کوه‌های آسمان بوس و به هم فشرده‌ ، با معبرهای تنگ دشوار گذر، با زمستان‌های سرد نه ‌ماهه‌ ، برخوردگاه چهار تمدن بزرگ آسیا‌: ایران‌، هند‌، چین و آسیای مرکزی که دورترین نقطه است نسبت به همه‌ی آنها و پناهگاهی است امن برای رانده‌شدگان از سراسر این سرزمین‌ها ،نه تنها کسان که حتی باورها و اندیشه‌های کهن ، نه در کنار‌هم که آمیخته با‌هم و نمایان در دست‌نوشته‌هایشان‌: دست ‌نوشته‌های اسماعیلیان بدخشان. نویسنده‌،‌ در این مقاله می‌کوشد با جستجوی میدانی به معرفی آنها بپردازد .

اسماعیلیه یکی از فرق تشیع بودند که از اواسط قرن دوم ه.ق آشکار شدند و سپس به شاخه ها و گروه های مختلف تقسیم گردیدند. آن ها همانند شیعیان امامی، امامت را به نص می دانستند، اما درباره ی سلسله ی امامان پس از امام صادق(ع) با دیگر پیروان آن امام دچار اختلاف گشتند. این فرقه نام خود را از اسماعیل فرزند امام جعفر صادق(ع) گرفته است.

اسماعیلیان گروهی از شیعیان هستند که پس از شهادت امام جعفر صادق(ع) معتقد به امامت فرزند وی اسماعیل و فرزند اسماعیل، محمد گردیدند و آنان را امامان مخصوص می دانستند. از نیمۀ دوم قرن دوم هجری، اسماعیلیه به طور پنهانی به فعالیت و جذب هوادار در مناطق مختلف جهان اسلام پرداختند و در اواخر قرن سوم و اوایل قرن چهارم موفق به ایجاد دو حکومت مستقل گردیدند.

تاریخ نگاری ایران در دورۀ ایلخانان به نام های تنی چند از دیوان سالاران برجستۀ ایرانی مزین شده که از آن میان است عطاملک جوینی نویسندۀ تاریخ جهانگشای، و خواجه رشیدالدین فضل الله همدانی، صاحب جامع التواریخ. این دو مورخ دیوان سالار با گرایش ها و دیدگاه های متفاوت به تدوین دو کتاب ماندگار و برجسته تاریخی دست زدند که بیشترین اختلاف نظرهای آنان را می توان در چگونگی ارائه مطالب درباره اسماعیلیان مشاهده کرد.

سفر حج به عنوان یک فریضه دینی، در روزگاران گذشته سفری سخت، خطرناک و گاه بی بازگشت و همراه با مشکلات بسیار بوده است. در روزگار حاکمیت سلجوقیان بر ایران (۴۲۹ ۵۹۰ ق)، از یک طرف گاه شرایط اقتصادی نامناسب در سفر حج تأثیر می گذاشت و از طرف دیگر، حاجیان با مشکلات زیادی ازجمله ناامنی ناشی از غارتگری اعراب بادیه، حمله های ناگهانی اسماعیلیان، کمبود آب و آذوقه، قحطی و بیماری های کشنده ای مانند و با روبه رو می شدند.

فرقه اسماعیلیه در نیمه دوم قرن دوم هجری، براساس اعتقاد به امامت اسماعیل، فرزند امام جعفر صادق(ع)، شكل گرفت. اسماعیلیان در خصوص مهدویت عقاید خاصی مطرح كردند؛ اسماعیل، نخستین كسی بود كه آنان به عنوان مهدی موعود و امام هفتم معرفی كردند؛ هر چند اكثریت اسماعیلیان به مهدویت محمد بن اسماعیل معتقد شدند و او را امام هفتم و پایان دهنده دور ششم دانستند. به طرفداران این اعتقاد «قرمطی» اطلاق شد. قرمطیان در ابتدا و برای مدت كوتاهی به مهدویت احمد بن محمد بن حنفیه گرویدند و سپس به مهدویت محمد بن اسماعیل بازگشتند.

فلسفه ی تاریخ گرچه معرفتی نسبتاً نوظهور است، اما موضوع و مسایل آن از دیرباز، مورد توجه فیلسوفان و اندیشمندان بوده است. در این میان، فلسفه ی نظری تاریخ نسبت به فلسفه ی علم تاریخ، قدمتی دیرینه دارد و اغلب ادیان، مذاهب و مکاتب، دیدگاه خود را نسبت به کلیت تاریخ بشری به طرق گوناگون بیان کرده اند. یکی از فرقه های اسلامی که تفکرات فلسفی آن از غلظت بیشتری برخوردار است، اسماعیلیان می باشند که در یک تقسیم بندی کلی، به دو دوره ی دعوت قدیم و جدید تقسیم می شوند.