اخبار

یلدا، واژه‌ای سریانی، به معنای میلادرتولدر ولادت. سریانی هم مانند عربی از خانواده زبان‌های سامی است. ولد، یلد، ولاده، پیوند لفظی ـ معنایی این کلمه در عربی را با یلدای سریانی نشان می‌دهد. اینکه مشهور است یلدا شب تولد حضرت عیسی مسیح(ع) است، دقت تاریخی ندارد و منابع و مراجع دین‌پژوهی این نکته را روشن کرده‌اند که در اینجا به اختصار بیان می‌شود.

سازمان میراث فرهنگی با ارائه‌ی چند پرونده‌ی ناملموس مشترک خود با دیگر کشورها به شش عضو کمیته‌ی میراث ناملموس جهانی پیشنهاد داد تا در صورت تمایل به پنج پرونده‌ی ناملموس ایران بپیوندند و از سوی دیگر پرونده‌های مشابه کشورهای دیگر با کشورمان نیز در کمیته‌ی مشورتی سازمان میراث فرهنگی بررسی شود.

اشتباهی در قرن چهارم میلادی در احتساب سال کبیسه باعث شد ٢١ دسامبر به ٢٥ دسامبر منتقل شود و این روز کریسمس و روز تولد حضرت عیسی(ع) اعلام شود؛ چون تقویم مسیحیان به‌طور کلی بر اساس تقویم «مهر»ی روم باستان بود.

در بررسی ویژگی‌های شب یلدا گفت: شب تولد میترا یا مهر از خدایان ایران باستان بوده که در حقیقت اولین نشانه‌های خداپرستی در بین همه ایرانیان به شمار می‌رود. این سنت نشان می‌دهد که بالاتر از سیاهی، سپید است و این امید همیشه در دل ایرانیان شعله‌ور بوده است و از بین هزاره‌ها هم در این مرز پرگوهر دوام آورده است.

شب چله یا یلدا مداخله انسان ایرانی است در زمان ناب، كنشی فرهنگی در طبیعت. فرهنگ (culture) همیشه در تقابلی دو سویه با طبیعت (nature) و در نتیجه در نسبت مستقیم با آن شكل می‌گیرد و معنا می‌یابد. انسان در مقام حیوانی فرهنگی بر خلاف سایر موجودات، هستی را در معنای عام و طبیعت را در معنای خاص نشانه‌گذاری می‌كند و با این كار آن را از بی‌معنایی و نامفهومی در می‌آورد. به دیگر سخن فرهنگ گونه‌ای میانجی رابطه و نسبت انسان با طبیعت است، شیوه‌ای از ترتیبات و انتظام امور است كه انسان‌ها به واسطه آن زندگی خود و عناصر موجود در آن را معنادار می‌سازند. زبان، آداب، رسوم، مناسك و... برخی از این سازوكارهای فرهنگ برای فهم‌پذیر كردن طبیعت بی‌معنا هستند.

کوچه‌باغ‌های تفرش است و عصر روزی که شب‌اش را شب یلدا می‌گویند. نور طلافام خورشید بر چارقد ململ مادربزرگ، تابیده و صدای زندگی از قنات آن‌سوی قلعه در آبادی پیچیده است، پسری که بعدها مردم‌شناسی بزرگ شد، دست‌دردست مادربزرگ به سوی قنات و زندگی و تاریخ و شب یلدا می‌رود.

یلدا یك كلمه سریانی است كه در فرهنگ كهن ایران كاركرد و آثار زیادی دارد. این واژه به معنای تولد است به این معنا كه وقتی از تولد صحبت می‌كنیم لاجرم پای آیین میترا و میتراییسم به میان می‌آید؛ آیینی كه مردم ایران مدت‌ها پیش از ظهور زرتشت به آن علقه و گرایش داشتند.

چند روزی است که جنب و جوش برای استقبال از فصل زمستان و سپری کردن یک شب رویایی به نام یلدا در گوشه و کنار شهرها و روستاها مشاهده می شود، آیینی که از گذشتگان به ما رسیده و نوید بخش سنت دیرینه میزبانی از سرما و یا در اصطلاح عامیانه «ننه سرما» است.

شب یلدا، آخرین شب آذر ماه و شبی است که آن را چله نیز نامیده‌اند زیرا از فردای آن، چله بزرگ که چهل روز به درازا رمی‌کشد آغاز می‌شود. برخی نوشته‌اند، روز، که در ایران باستان هنگامه کشت‌وکار بود، آفریده فردا به شمار می‌آمد و شب، که تاریک و پراسرار و ساکت بود و در آن، شبیخون‌ها، دزدی‌ها و کشتارها انجام می‌شد، آفریده اهریمن بود.

آذر شب یلدا یا شب چله است که واپسین روز پاییز را با بلندترین شب سال به کوتاه‌ترین روز سال پیوند می‌زند. این روز از دیرباز در فرهنگ ایران‌زمین، جایگاه ویژه‌ای داشته است. واژه یلدا ریشه سریانی دارد واژه «يلدا» از دوران ساسانيان كه متمايل به بكارگيری خط سريانی (الفبای از راست به چپ) شده بودند بكار رفته است و به معنای ولادت و تولد است. منظور از تولد، ولادت خورشید (مهر/میترا) است. رومیان آن را «ناتالیس آنایکتوس» یعنی روز تولد مهر شکست‌ناپذیر می‌نامند. «ابوریحان بیرونی» از این جشن با نام میلاد اکبر نام برده و منظور از آن را میلاد خورشید دانسته است. یلدا شب اول زمستان و شب آخر پاییز است که اول جدی و آخر قوس باشد و درازترین شب‌هاست.