انتشار رسالۀ دستور معما ملا محمد فضولی

1394/10/6 ۱۲:۴۷

میراث مکتوب - این کتاب یکی از هفت اثر فارسی حکیم ملا محمد فضولی است که بر اساس چهار نسخۀ خطی و چاپی به شکلی کامل تصحیح و چاپ می‌شود. کتاب حاوی 3 بخش است.

این کتاب یکی از هفت اثر فارسی حکیم ملا محمد فضولی است که بر اساس چهار نسخۀ خطی و چاپی به شکلی کامل تصحیح و چاپ می‌شود. کتاب حاوی 3 بخش است.

در بخش اول، مصحح در مقدمۀ 70 صفحه‌ای ابتدا به معرفی حکیم فضولی و آثار ترکی، فارسی و عربی وی می‌پردازد. در ادامه پس از بررسی منابع تعمیه، شرح احوال 9 نفر از معماسازان را می‌آورند. سپس به عنوان نمونه پس از طرح چند معما پاسخ آن‌ها را به دست می‌دهند. در قسم ششم و انتهایی از مقدمه‌، رسالۀ دستور معمای فضولی معرفی و 24 معمای رساله حل می‌شود.

در بخش دوم، متن رسالۀ معما را می‌خوانیم. فضولی در این اثر پس از تحمیدیه به شرح و گزارشی از معماسرایی می‌پردازد و آن را «اعمال معما» نام می‌نهد و در چهار فصل تسهیلی و تحصیلی و تکمیلی و تذییلی به شرحی منسجم و موجز از این اعمال با شاهد مثال می‌پردازد.  نسخه‌ بدل‌ها به شکل پاورقی قابل مشاهده است.

بخش سوم کتاب، پیوست کتاب است و شامل: چند معمای ترکی از فضولی، فهرست عبارات عربی، فهرست اصطلاحات معمایی و لغات دشوار متن می‌شود.

در رغبت فضولی به فن معما، مصحح آورده است:

فضولی در مقدمۀ دیوان فارسی گوید: «... رغبت اغلاق عبارت و مودت دقت مضمون که در جبلت داشتم، همیشه طبعم به معما و قصیده متمایل بود و خیال غزل به خاطرم نمی‌گذشت ...»

از رسالۀ دستور معما اثر ملا محمد فضولی، نخست مهدی بندادی در تذکره‌ی گلشن شعرا نام برده است. او ضمن معرفی فضولی گوید:«... در سه زبان به اصناف شعر قادر و در طرز معما و عروض ماهر بود .» پس از آن، در اغلب تذکره‌ها، مانند تحفه‌ی سامی، تذکره‌ی صادقی افشار، تذکره‌ی لطیفی و جز آن به نام این رساله اشاره شده است و در تذکره‌ی نصرآبادی تعدادی معما از این رساله آورده شده است.

ملامحمد فضولی، دستور معما، مقدمه و تصحیح: حسین محمدزادۀ صدیق، تهران، تکدرخت، 174 صفحه، شمارگان: 1000 نسخه، قطع: وزیری، بها: 85000 ریال، 1394.

منبع: میراث مکتوب