دیدگاه، پنج گفتار در باب تاریخ فرهنگی

1394/6/8 ۱۱:۳۳

از آنجا که واقعه جنگ ایران و عراق رخدادی متاثر و برآمده از فرهنگ بوده است رویکرد تاریخ فرهنگی برای شناخت تاریخی و ناکاویده و یا کم دیده شده فرهنگی این پدیده ضرورت بیشتری می‌یاید. آنچه در این کتاب ذیل تاریخ فرهنگی مجال بحث و نظر یافته و نسبتی با جنگ و بطور خاص جنگ ایران و عراق برقرار کرده صرفا به مثابه درآمدی بر شناخت مفهوم تاریخ فرهنگی و قابلیت‌های نظری آن در مطالعه فراگیر و اجتماعی به نام جنگ می‌تواند، تلقی شود. برای نویسنده پرسش‌های متعددی در خصوص وضعیت کنونی مطالعات و تحقیقات جنگ در جامعه ایران مطرح بوده است،

دبا / محمود فاضلی: از آنجا که واقعه جنگ ایران و عراق رخدادی متاثر و برآمده از فرهنگ بوده است رویکرد تاریخ فرهنگی برای شناخت تاریخی و ناکاویده و یا کم دیده شده فرهنگی این پدیده ضرورت بیشتری می‌یاید. آنچه در این کتاب ذیل تاریخ فرهنگی مجال بحث و نظر یافته و نسبتی با جنگ و بطور خاص جنگ ایران و عراق برقرار کرده صرفا به مثابه درآمدی بر شناخت مفهوم تاریخ فرهنگی و قابلیت‌های نظری آن در مطالعه فراگیر و اجتماعی به نام جنگ می‌تواند، تلقی شود. برای نویسنده پرسش‌های متعددی در خصوص وضعیت کنونی مطالعات و تحقیقات جنگ در جامعه ایران مطرح بوده است، اینکه آیا مطالعات و تحقیقات جنگ توانسته است به اصلاح ساختارها و نهادهای علم و فناوری کمک کند؟ و آیا چنین مطالعاتی در یکپارپه نمودن گفتمان تبلیغی درباره جنگ و تمرکز آنها حول محور گفتمان علمی سودمند بوده و در جایگاه هدایت کننده چرخه علمی ایفای نقش کند؟ سپس نتیجه گیری نموده است این امر با دشواری به نام «فقدان برنامه تحقیقاتی جنگ» روبرو بوده است و می‌بایستی دست اندرکاران مطالعه و تحقیق جنگ با وضع راهبردهای کلان این امر را جدی بگیرند.

آنچه در این کتاب  مورد بررسی قرار گرفته است، می‌تواند نمونه‌ای از تلاش برای توسعه یافتگی مطالعات و تحقیقات جنگ در ایران تلقی شود. اما جریان مطالعات و تحقیقات جنگ برای رشد و بهبود توسعه علمی به تلاشی فراتر از فردگرایی پژوهشی نیاز دارد و باید جای خود را به مجموعه‌هایی مستمرتر و با ثباتر بدهد، مجموعه‌هایی که حاصل کوشش و همکاری آنها با نهادهای دست اندر کار جنگ، بخصوص مطالعات جنگ باشد. جریان مطالعات و تحقیقات جنگ اگر صرفا در درون ساختارهای سازمانی دولتی محدود بماند به سختی بتواند خود را از وابستگی‌های اداری و سازمانی رها نموده و یا خود را از بی‌اعتمادی جامعه علمی کشور به حسن ظن و اعتماد آنها تبدیل کند.

نویسنده نتیجه‌گیری نموده است این جریان مطالعاتی با زمینه پیوستن نسل دوم نویسندگان و محققان جنگ به نسل اول این جنگ رونق خواهد یافت و معیار خود را بازشناسی و تفکیک این دو نسل و اهداف آنها در مطالعات و تحقیقات جنگ می‌داند. جریان مطالعات جنگ هنگامی به نمونه الگووار از یک مسئله اجتماعی تبدیل می‌شود که پیش از چاره اندیشی برای تحکیم روابط بیرونی خود با سازمان‌ها و نهادها و مراکز و موسسات علی و پژوهشی و دانشگاهی در سطح ملی و بین‌المللی به ساماندهی روابط درونی و داخلی خود با مجموعه دست اندرکاران جنگ بپردازد. نویسنده به درستی اعتقاد دارد جریان مطالعات جنگ برای تبدیل شدن به جریانی اثرگذار و نفوذناپذیر در بدنه سیاست گذاری‌ها و برنامه ریزی‌ها و تمصمیم گیری‌های کلان باید به زبانی نزدیک شود که نزد عوام مفهوم و نزد خواص مقبول باشد و ظرفیت نقد و نظارت پذیری علمی خود را افزایش دهد. جریان مطالعات جنگ هنگامی به لحظه بلوغ و شکوفایی خود نزدیک خواهد شد که مخاطبان اصلی خود را بیابد، مخاطبانی که از ویژگی‌هایی دانایی، درایت و بصیرت برخوردار باشند.

در گفتار اول این کتاب 398 صفحه‌ای نقش و تاثیر باز آفرینی و باز اندیشی در بروز تحولات جدید نظری در حوزه فرهنگ و رشد و پیدایی رویکردهای جدید فرهنگی و ضرورت آشنایی با کاربرد رویکرد تاریخ فرهنگی بر مطالعات و تحقیقات جنگ و بیم و امیدهای آن مورد اشاره قرار گرفته است. گفتار دوم  به بازخوانی فرایند پیدایی و رشد رویکرد فرهنگی و باز شناسی چرخش‌های اساسی در گرایش‌ها و روش‌های این نوع رویکرد و در نهایت جایگاه رویکرد فرهنگی جدید در روش شناسی مطالعات جنگ ایران و عراق پرداخته شده که شامل چگونگی تحلیل «پیدایی» و «تغییر» پیشا ادراک‌های جنگ عراق و ایران بوسیله رویکرد تاریخ طبیعی و رویکرد فرهنگی است. در گفتار سوم از منظر انسان شناسی فرهنگی به تاریخ فرهنگی نگاه شده است و در ادامه از قابلیت رویکرد فرهنگی در تحلیل تغییرات پدید آمده در جامعه پسا جنگ و نیز موانع موجود بر سر راه کاربست رویکردهای فرهنگی جدید در تحلیل فرایند تغییر در جامعه پسا جنگ سخن گفته شده است.

گفتار چهارم از تمایز تاریخ فرهنگی از تاریخ فرهنگ سخن به میان می‌آید. در ادامه برخی اهداف و ضرورت‌های کاربست رویکرد تاریخ فرهنگی در مطالعات جنگ ایران و عراق و برخی الزامات هستی شناختی و معرفت شناختی این رویکرد اشاره شده است. در گفتار پنجم تلفیق میان رویکرد تاریخ فرهنگی و مسائل و موضوعات جنگ ایران و عراق به منظور تلاش برای فراهم آوردن بست نظری و روشی را دستور کار قرار داده است و آن را گامی آغازین در جهت بستر سازی برای نظریه پردازی درباب جنگ ایران و عراق تلقی کرده است. ضمیمه پایانی کتاب دربرگیرنده برخی توضیحات ضروری درباره اشخاص، نظریه‌ها و مکتب‌ها و اطلاحاتی است که تقریبا در اغلب گفتارها به آن اشاره یا ارجاع شده است. نویسندگان کتاب نتیجه گیری نموده‌اند انتشار این کتاب بحث‌هایی را پیرامون خود برانگیزد.

دیدگاه

پنج گفتار در باب تاریخ فرهنگی

(با نگاهی به جنگ ایران و عراق)

مولفان: علی رجبلو/ فرانک جمشید

انتشارات: سوره مهر

نوبت اول: 1393

قیمت: 31 هزار تومان