نجفقلي حبيبي: تصحيح آثار ابن سينا اراده ملي را مي طلبد

1392/8/1 ۱۰:۱۵

دكتر نجفقلي حبيبي در سال 1320 در خوانسار به دنيا آمد و تحصيلات حوزوي خود را از ابتدايي صرف و نحو و معاني بيان (جامع المقدمات، سيوطي، مغني و مطول) تا سطح (رسايل و مكاسب) - در سال هاي 1331 تا 1339 در خوانسار، بروجرد، اراك و تهران پشت سر گذاشت.

دكتر نجفقلي حبيبي در سال 1320 در خوانسار به دنيا آمد و تحصيلات حوزوي خود را از ابتدايي صرف و نحو و معاني بيان (جامع المقدمات، سيوطي، مغني و مطول) تا سطح (رسايل و مكاسب) - در سال هاي 1331 تا 1339 در خوانسار، بروجرد، اراك و تهران پشت سر گذاشت. ديپلم مدرسي خود را در سال 1339 از دبيرستان دارالفنون تهران اخذ كرد و در سال 1342 از دانشكده معقول و منقول (الهيات فعلي) فوق ديپلم گرفت. وي به ترتيب در سال 1344 مدرك كارشناسي، در سال 1348 كارشناسي ارشد و در سال 1356، دكتراي خود را در رشته فلسفه و حكمت اسلامي از دانشگاه الهيات تهران اخذ كرد و نزديك به 30 مسووليت اجرايي و علمي و عضويت در انجمن هاي معتبر علمي را در كارنامه خود دارد و تاكنون بيش از 30 رساله، مقاله و كتاب از او منتشر شده است. دكتر حبيبي نزديك به دو سال است كه قدم به تصحيح كتاب ارزشمند قانون گذاشته است و به گفته وي اين اثر تا آبان ماه سال جاري به پايان مي رسد. تصحيح قانون بهانه يي بود تا نظر دكتر حبيبي را درباره تصحيح آثار ابن سينا جويا شويم.

    همان گونه كه مي دانيد در سال هاي اخير به ندرت آثاري از ابن سينا در كشور ما تصحيح شده است. وضعيت تصحيح را در اين زمينه از لحاظ كيفي چگونه ارزيابي مي كنيد؟

    يكي از مشكلاتي كه بر سر راه تصحيح آثار ابن سينا وجود دارد بُعد علمي تصحيح است و كم هستند كساني كه در زمينه ابن سينا متخصص باشند. چاپ آثار ابن سينا نيازمند اراده ملي است. دانشمنداني كه به آثار ابن سينا علاقه مند هستند بايد آثار او را به صورت منقح تصحيح كنند. با تصحيح مغلوط نمي توان ابن سينا را به درستي معرفي كرد. آنچه مسلم است كار تصحيح، كاري سخت و وقتگير است و اساتيد بزرگوار در اين زمينه كمتر وقت مي گذارند و جوان تر ها هم شوق زود رسيدن به درجات بالارا دارند لذا براي آثار ابن سينا زمان صرف نمي كنند.

    اگر بخواهيم مقايسه يي ميان تلاش غربيان براي معرفي و نشر آثار ابن سينا با انديشمندان مسلمان داشته باشيم آنها در چه مرتبه يي قرار دارند؟

    يكي از نكات جالب توجه اين است كه اروپايي ها به طور مداوم روي اين گونه آثار تحقيق مي كنند. اخيرا در اجلاسي كه در ايتاليا برگزار شد چند پروفسور جلسات مكرري را براي شناسايي نسخه هاي شفا گذاشتند تا اين نسخه ها را با هم مقابله كنند و به اختلاف آنها پي ببرند. تفاوت تحقيقات اروپاييان با ما اين است كه آنها وقت مي گذارند و به موضوع اهميت مي دهند و ما به ابن سينا بهاي لازم را نمي دهيم.

    به عقيده شما مشكل اصلي كه آثار ابن سينا در كشور ما به صورت منقح تصحيح نمي شود چيست؟

    تصحيح آثار ابن سينا اراده ملي را مي طلبد و شايد نبود بودجه لازم يكي از مشكلات باشد اما اصلي ترين معضل نبود نيروي انساني متخصص است. هم اكنون دانشجوياني هستند كه براي انجام رساله خود آثار ابن سينا را انتخاب مي كنند اما كسي كه به تصحيح آثار ابن سينا مي پردازد بايد با علومي مانند طب، هندسه و رياضيات آشنا باشد و متاسفانه ما در اين زمينه مصححان متخصص كم داريم.

    تصحيح كتاب قانون چند سال زمان برد؟

    نزديك به دو سال مي شود كار كتاب اول را تمام كرده ام كه تا چند روز آينده نهايي خواهد شد. به دليل اينكه من با طب سنتي و با اصطلاحات، تعبيرات، جمله بندي ها و مفاهيم آشنا نبودم مراحل كار به سختي پيش رفت.

    تصحيح شما از قانون انتقادي بوده است. براي مقابله، بيشتر از چه نسخه هايي بهره برديد؟

    در باب قانون در كشور ما نسخه هاي مختلفي وجود دارد و قديمي ترين نسخه ها را كه افراد معتبر نگارش كرده بودند و كاتبان آنها افراد مهمي بودند، بررسي كردم. ديگر منبع در اين تصحيح شروحي بود كه بر قانون نوشته شده بود و بخشي از ابهام ها با اين شروح برطرف شدند. در قرن ششم شرح نويسي بر آثار ابن سينا آغاز شده است و ابن جميع مصري شرحي انتقادي بر قانون دارد و انتقاداتي را به قانون وارد كرده است. علي بن رضوان كه خود از شاگردان ابن سينا بوده، شرحي بر قانون نوشته كه متاسفانه تاكنون به دست نيامده. بعد از ابن رضوان، ابن ابي صادق شرحي بر كتاب قانون نوشته است. شرح ابن نفيس قرشي نيز يكي از شرح هاي معروف بر قانون است كه قطب الدين شيرازي از شرح او بسيار استفاده كرده است. پس از قطب الدين شيرازي كه مفصل ترين شرح را نوشته باقي شرح ها تحت تاثير قطب الدين هستند. بخش اعظمي از تصحيح من بر قانون با استفاده از اين شروح بوده است.

    در پايان چه صحبتي براي پژوهشگراني داريد كه مي خواهند در زمينه كتاب هاي ابن سينا به ويژه قانون به تحقيق بپردازند؟

    ابن سينا تمام اطلاعات علمي، پزشكي، طب اسلامي را از طريق آثار خود منتقل كرده و بسياري از ارزش هاي تاريخ ما از طريق قانون و باقي كتاب ها وارد فرهنگ جهان شده است و جا دارد براي تصحيح و پژوهش روي اين آثار با تلاش بيشتري كار شود و به كار سطحي بسنده نشود.

ميراث مكتوب