بررسی و نقد کتاب گنجینه فرهنگ آثار معماری ایران

1394/5/4 ۱۱:۱۵

چهل و سومین نشست خانه نقد کتاب به نشست بررسی و نقد کتاب گنجینه فرهنگ آثار معماری ایران اختصاص دارد. چهل و سومین نشست خانه نقد کتاب به نشست بررسی و نقد کتاب گنجینه فرهنگ آثار معماری ایران تالیف لیلا پهلوان‌زاده اثر برگزیده سی و دومین دوره جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران اختصاص دارد.

چهل و سومین نشست خانه نقد کتاب به نشست بررسی و نقد کتاب گنجینه فرهنگ آثار معماری ایران اختصاص دارد.

چهل و سومین نشست خانه نقد کتاب به نشست بررسی و نقد کتاب گنجینه فرهنگ آثار معماری ایران تالیف لیلا پهلوان‌زاده اثر برگزیده سی و دومین دوره جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران اختصاص دارد.

این نشست با حضور دکتر حامد مظاهریان، دکتر محمد سعید ایزدی، لیلا پهلوان زاده و امین تریان چهارشنبه 7 مرداد ساعت: 17-19 برگزار می شود.

مکان:تهران، خیابان انقلاب، خیابان فلسطین جنوبی، کوچه خواجه نصیر، پلاک 2، سرای اهل قلم، طبقه همکف

 درباره کتاب

  کتاب میراث معماری صنعتی معاصر ایران – بخش نخست استان اصفهان (دو جلد) که در چند بخشِ مختلف ارائه ‌شده است:

در بخشِ اول، چگونگی پیدایشِ صنعت در جهان، زادگاه انقلاب صنعتی و نتایج آن و همچنین مکان‌یابی و معماریِ ساختمان‌های صنعتی در نخستین شهرهای صنعتیِ آن دوران مورد بررسی قرار گرفته است.

بررسی پیدایش صنعت در ایران، بخش بعدی این کتاب است که پس از توضیحی مختصر درخصوص چگونگی آشناییِ پادشاهانِ قاجار با مظاهر تمدنِ جدید در کشورهای اروپایی، در دو شاخه‌ی «صنایع ایران در دوران قاجاریه» و «صنایع ایران در دوران پهلوی»، به معرفی همه‌ی کارخانه‌های این دو دوره می‌پردازد. جدول معرفی اسامی همه‌ی کارخانه‌های ایران در دوران قاجاریه و پهلوی و همچنین نمایشگاه‌های متعدد «امتعه» و کالاهای ایرانی که در ایران و یا در کشورهای دیگر برگزار شده‌ نیز در ادامه‌ی این بخش آمده است.

بخش بعدیِ کتاب، تحت عنوان «صنعت ساختمان»، مقوله‌ی شکل‌گیریِ نخستین کارخانه‌ها را در کشورهای مختلف بررسی می‌کند و در ادامه به ذکر بناهای صنعتیِ مهمِ کشورهای دیگر می‌پردازد.

سپس با این پیشینه، متناسب با عنوان کتاب، بررسی صنایع یکی از شهرهای صنعتی بزرگ ایران آغاز می‌شود. نخست توضیحی مختصر در خصوصِ صنایعِ دستی در ایران و مشخصا شهر اصفهان ارائه می‌شود؛ سپس چگونگیِ ورود صنایعِ نوین به شهر اصفهان، مکان‌یابی آن‌ها در شهر و منافع و مضرات آن‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرد.

با این مقدمات بالاخره به بخش اصلی کتاب، یعنی معرفی کارخانه‌های مهمِ استان اصفهان در دوران پهلوی اول و پهلوی دوم می‌رسیم. این کتاب با «سخن آخر» پایان می‌پذیرد.

2-     کتاب میراث معماری صنعتی معاصر ایران – بخش دوم استان یزد (دو جلد) که در چند بخشِ مختلف ارائه ‌شده است:

در ابتدا، متناسب با عنوان کتاب، بررسی صنایع یکی دیگر از شهرهای صنعتیِ بزرگِ ایران یعنی شهر یزد آغاز می‌شود. نخست توضیحی مختصر در خصوصِ صنایعِ دستی در شهر یزد و همچنین تاریخِ شکل‌گیری کمپانی‌های تجاری در این شهر پس از انقلاب مشروطیت ارائه می‌شود؛ سپس چگونگیِ ورود صنایعِ نوین به شهر یزد، مکان‌یابی آن‌ها در شهر و مشخصات کالبدی، سازه‌ای و تزیینات بناهای صنعتیِ آن مورد بررسی قرار می‌گیرد.

با این مقدمات بالاخره به بخش اصلیِ کتاب، یعنی معرفی کارخانه‌های مهمِ استان یزد در دوران پهلوی اول و پهلوی دوم می‌رسیم. این کتاب با معرفی اسنادِ تاریخی و روزنامه‌های مرتبط با این نهادهای صنعتی پایان می‌پذیرد.

3-     کتاب اسناد و روزنامه های کارخانه های اصفهان (سه جلد) که در چند بخشِ مختلف ارائه ‌شده است:

قسمت اول و دوم به معرفی اسناد و روزنامه های مرتبط با شرکت ها و کمپانی های تاسیس شده در شهر اصفهان و همچنین اتاق تجارت یا بازرگانی می پردازد. در بخش سوم، اسناد و روزنامه های مرتبط با هر کارخانه آورده شده است. بخش چهارم نیز به معرفی اسناد و روزنامه های مرتبط با بنیانگذاران کارخانه ها، بخش پنجم، به اسناد و روزنامه های مرتبط با اقدامات و جلساتِ دولتی در خصوص کارخانه ها، بخش ششم، به شکایات و شورش های کارگران، بخش هفتم، به مقولۀ سوادآموزی و بهداشت در کارخانه و بخش هشتم به شکایاتی در خصوص این کارخانه اختصاص یافته است.

لازم به ذکر است به دلیل عدم امکان چاپ تمامی سندها و روزنامه های مرتبط با این مقوله، در انتهای کتاب، عنوانِ تمامی سندهای یافت شده در سازمان اسناد ملی، به صورت خلاصه درج شده است. همچنین عنوان مقاله یا گزارش های مندرج در روزنامه هایی که اطلاعات آنها در این کتاب درج نشده است، در پایان معرفی هر کارخانه به پیوست ارائه شده است.

4-     کتاب کارخانه های مرمت شدۀ ایران و جهان (یک جلد) که در چند بخشِ مختلف ارائه ‌شده است:

لازم به ذکر است امروزه در بسیاری از کشورهای جهان، مجموعه‌های صنعتیِ قدیمی به فضاهای مسکونی، اداری، فرهنگی و نمایشگاهی تبدیل شده‌اند؛ درحالی که در ایران، علی‌رغم آن که به‌خصوص کارخانه‌های عهدِ پهلویِ اول از بهترین و زیباترین نمونه‌های معماریِ صنعتی در روی زمین است، تخریب این‌گونه فضاها از اولویت بیشتری برخوردار است تا حفاظت و احیای آن؛ و تنها نمونه‌های اندکی از بناهای صنعتیِ پیشین، مانند کارخانه‌ی اقبالِ یزد، کارخانه‌ی چرم خسرویِ تبریز، کارخانه‌ی جوراب‌بافیِ بریانک، کارخانه‌ی خورشیدِ کرمان و چند موردِ دیگر، احیا و تغییرِ کاربری داده شده‌اند. این درحالی‌ست که این بناها، به‌واسطه‌‌ی ابعادِ بزرگ، استقرارِ اکثر آن‌ها در نقاطِ مطلوبِ شهری، انعطاف‌پذیریِ پلان‌ها به‌واسطه‌ی ساختارِ مدولار و... برای تبدیل به کاربری‌های متنوع، به‌خصوص کاربری‌های عمومی و شهری، از قابلیتِ فوق‌العاده‌ای برخوردارند. در این راستا به‌منظورِ جلوگیری از تخریبِ بیشتر این‌ آثار، در وهله‌ی نخست باید نسبت‌به مستندنگاری و معرفیِ ارزش‌ها و پتانسیل‌های این بناها همت گمارد. مطالعه‌ی تجاربِ چند دهه‌ی گذشته‌ی سایرِ کشورها،  به‌خصوص کشورهای اروپایی، از دیگر گام‌های مهم برای درکِ اهمیت و حفاظت از این نوع معماری به‌شمار می‌آید.

بر همین اساس، در کتابِ پیشِ رو، تعدادی از بناهای صنعتیِ کشورهای دیگر، که به کاربری‌های مختلف، نظیر مسکونی، اداری، تجاری، فرهنگی و یا تلفیقی از یک یا چند کاربری تبدیل و به‌این ترتیب حفاظت و احیا شده‌اند، معرفی شده است. در بخش پایانی نیز نمونه‌هایی از تجاربِ مشابه (حفاظت و تغییر کاربریِ کارخانه‌های عهدِ پهلویِ اول) در برخی شهرهای ایران معرفی می‌شود.