«دموکراسی»؛ جامعه شناسی تاریخی تحولات دموکراتیک

1393/12/23 ۱۰:۴۹

کتاب«دموکراسی» با عنوان فرعی جامعه شناسی تاریخی تحولات دموکراتیک، نوشته چارلز تیلی و با ترجمه یعقوب احمدی از سوی انتشارات جامعه شناسان روانه بازار نشر شده است.

کتاب«دموکراسی» با عنوان فرعی جامعه شناسی تاریخی تحولات دموکراتیک، نوشته چارلز تیلی و با ترجمه یعقوب احمدی از سوی انتشارات جامعه شناسان روانه بازار نشر شده است.

به گزارش خبرنگار مهر، در دوره معاصر، برای نخستین بار در تاریخ، بیشتر جمعیت جهان حکومت های انتخابی دارند. این تحول نتیجه آن چیزی است که هانتینگتون آن را «موج سوم دموکراتیک شدن» نامید. همچنین، به نظر می رسد موج چهارم دموکراسی با گذار کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا به دموکراسی در حال وقوع باشد و تعداد کشورهای دموکراتیک(خواه صوری یا واقعی) در جهان افزایش محسوسی یابد.

هانتینگتون امواج گذار دموکراسی را «از مهمترین پیشرفتها در تاریخ بشر» می داند. و به نظر می رسد، این اظهار نظر چندان اغراق آمیز نباشد، چه آنکه دموکراسی به شیوه های متعدد وضعیت زندگی افراد را بهبود می بخشد. کشورهای دموکراتیک در حمایت و احترام به حقوق شهروندان، کاهش خطر جنگ داخلی، و حتی تروریسم، عملکرد بسیار بهتری از خود به نمایش گذاشته اند. همچنین شواهدی وجود دارد، مبنی بر اینکه کشورهای دموکراتیک در عرصه بین الملل مسالمت آمیز تری دارند و نهایتاً، مستنداتی وجود دارد مبنی بر اینکه دموکراسی، شادی و رضایت مردم را از زندگی افزایش می دهد. اگر چه کشورهای غیر دموکراتیکی مانند سنگاپور و چین نیز وجود دارند که مرفه هستند و حکمرانی نسبتاً خوب دارند، در مجموع، دموکراسی ها عملکرد بهتری در ابعاد انسانی فوق نسبت به دولتهای اقتدارگرا دارند. از این روست که تمام حاکمیت های جهان، حتی اقتدارگراترین آنها در صددند به نوعی خود را به عنوان نظامی دموکراتیک در عرصه جهانی معرفی کنند ...

بر این اساس، فهم علت گذار بعضی از کشورها به دموکراسی و عدم گذار پاره ای دیگر، برای محققان وضوعی مهم بوده است. از زمان انتشار مقاله سیمور مارتین لیپست یعنی «پیش نیازهای اجتماعی دموکراسی» (۱۹۵۹)محققان زیادی درباره علتهای دموکراتیک شدن بحث و مطالعه کرده اند و به دلیل جهت گیری های فکری متفاوت، عوامل گوناگونی را پیش نیاز آغاز فرایند دموکراتیک شدن دانسته اند؛ توسعه اقتصادی، پایگاه اجتماعی-اقتصادی، سکولاریسم، برابری یا نابرابری اجتماعی، دین و نگرشهای دینی و در تازه ترین مورد نیز فرهنگ سیاسی.

کتابی که پیش رو دارید، درواقع به شناسایی فرایندهای کلی دموکراتیک شدن و دموکراسی زدایی در سراسر جهان و در سطح ملی می پردازد. بر این اساس، تیلی سه فرایند عمده را در گذار به دموکراسی معرفی می کند: الحاق شبکه های اعتماد به سیاست های عمومی، محافظت سیاست عمومی از نابرابری گروهی و سرکوب مراکز خوسر قدرت. روش تیلی در اعلام اثرگذاری فرایندهای فوق، نوعی جامعه شناسی سیاسی تاریخی است. در این رابطه، بدون تردید می توان گفت چارلز تیلی از معروف ترین نظریه پردازان حوزه جامعه شناسی سیاسی تاریخی است. تیلی با بررسی تحولات تاریخی بسیاری از کشورهای جهان به صورت مفصل و مبسوط نتیجه می گیرد که عوامل جانبی فراوانی وجود دارند که می توانند روند حرکتی فرایندهای فوق را تقویت یا تضعیف کنند، از آن جمله و به عنوان مهمترین عامل، به توانایی دولتی اشاره می کند. تیلی در این باره سه توع توانایی دولتی را از همدیگر متمایز می کند؛ بالا، متوسط و پایین.

علاوه بر این عامل، در نظر تیلی عناصری مانند برخورد داخلی، جنگ، استعمار و... و. نیز می تواند بر روند حرکت فرایندها اثرگذارباشند. تیلی بر این باور است که آینده دموکراسی در جهان و افزایش یا کاهش تعداد دموکراسی ها، عموماً بر اساس روند حرکت فرایندهای سه گانه فوق تعیین می شود.

مترجم در این کتاب ابراز امیدواری می کند که ترجمه این کتاب در زمانی که موج دموکراسی خواهی در منطقه خاورمیانه ابعادی بی سابقه پیدا کرده است، برای محققان و علاقه مندان به مطالعه روند حرکتی دموکراسی مفید واقع شود.

این کتاب بعضی از مباحث قبلی به ویژه مباحث مربوط به مراکز قدرت خودسر و نظارت سیاست عمومی بر دولت به عنوان عوامل دموکراتیک شدن و دموکراسی زدایی را به تفصیل بذذسی و بعضی از آنها را اصلاح خواهد کرد. اگر چه دیدگاه تاریخی همچنان مورد تأکید است، این کتاب بر دوره معاصر تأکید بیشتری خواهد کرد.

در فصل هشتم گذشته و آینده دموکراسی ها در صفحه ۳۵۱ آمه است: اگر رشد بنیاد گرایی مذهبی در جهان معاصر، مردم را به انفکاک شبکه های درون گروهی مذهبی از سیاست عمومی ترغیب کند، این تغییر مهم و خطرناک موجب گسترش دموکراسی زدایی در مناطق دارای تعصب مذهبی می شود. از سوی دیگر، اگر از امکان و جذابیت جنگهای داخلی به عنوان ابزار دستیابی به قدرت کاسته شود، وجود مراکز قدرت خودسر در دولتهای ضعیف کاهش می یابد و به موجب آن فرایند دموکراتیک شدن نیز تسهیل می شود. مجدداً اگر دولتهای ثروتمند، توزیع باربر و یکسان سازی ترتیباتی را که در سرمایه داری دموکراتیک رشد کرده اند برچینند و نیز افراد ثروتمند شبکه های اعتمادشان را از سیاست عمومی با ابزارهای مانند اجتماعات بسته و مدارس خصوصی بگسلند، می توان انتظار داشت که اسباب دموکراسی زدایی رژیمها فراهم شود. چین تغییراتی نابرابری های گروهی را مجدداً در سیاست عمومی وارد می کند، نفوذ عامه مردم را بر سیاست عمومی کاهش نسبی در فراگیری، برابری، تعهد و مذاکره حمایت شده و در نهایت دموکراسی زذایی خواهد بود.

این کتاب پس از مقدمه مترجم و نویسنده کتاب، دارای ۸ فصل است. چیستی دموکراسی، روند تاریخی دموکراسی، دموکراتیک شدن و دموکراسی زدایی، اعتماد و بی اعتمادی، برابری و نابرابری، قدرت و سیاست عمومی، مسیرهای جایگزین، و گذشته و آینده دموکراسی فصول ۸ گانه این کتاب را تشکیل می دهند.

کتاب «دموکراسی» با عنوان فرعی جامعه شناسی تاریخی تحولات دموکراتیک، نوشته چارلز تیلی و با ترجمه یعقوب احمدی برای نوبت اول در سال گذشته در۲۶۷ صفحه از سوی انتشارات جامعه شناسان روانه بازار نشر شده است.

مهر