1403/3/19 ۱۱:۲۹
کتاب «رودبارِ اَلَموت (مجموعۀ مقاله‌ها)»، تألیف عنایت‌الله مجیدی و به‌کوشش زهرا سیفی، از سوی انتشارات مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی (مرکز پژوهش‌های ایرانی و اسلامی) منتشر شد.
دبا: کتاب «رودبارِ اَلَموت (مجموعۀ مقاله‌ها)»، تألیف عنایت‌الله مجیدی و به‌کوشش زهرا سیفی، از سوی انتشارات مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی (مرکز پژوهش‌های ایرانی و اسلامی) منتشر شد.
«کاظم موسوی بجنوردی»، رئیس مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی در پیشگفتار بر آغاز این اثر نوشته است: «در هر منطقه و ناحیه و شهر خرد و کلان میهن کهن سال ما ایران، یادگارهای ارزشمند، از تاریخ و فرهنگ و تمدن، نظر پژوهشگران و دلبستگان به این مرز و بوم را به خود جلب می‌کند؛ به ویژه که در همۀ آنها، انبوهی از نشانه‌های مربوط به سابقۀ تاریخی و فرهنگی ایران جاری است و تحقیق و پژوهش و شناسایی مدارک و متون و اسناد تاریخی، در واقع شناخت تاریخ و فرهنگ ایران را گام هایی پیش می‌برد.
در میان مناطق کهن سال ایران، رودبار الموت سرگذشتی رازآمیز دارد و با آنکه وجوه گوناگون تاریخ و فرهنگ رودبار الموت موضوع شماری از کتاب‌ها و مقالات بوده و همگی آنها در جای خود ارجمند و چشمگیر است، هنوز بسیاری ازمتون تاریخی و اسناد و مدارک در دست است که با توجه به آنها می‌توان پرتوی بر گذشته‌های دور و نزدیک این سرزمین دیرینه سال افکند.
جای کمال خوشوقتی است که همکار دانشمند، جناب‌آقای عنایت‌الله مجیدی، ریاست کتابخانه و مرکز اسناد دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تحقیق و پژوهش دربارۀ زادگاه شریف خود رودبار الموت را از دیرباز وجهۀ همت عالی خویش قرار داده و کوشیده‌اند با تحقیق و دقت در متون و اسناد تاریخی، آگاهی‌های نوینی از پیشینۀ رودبار الموت به دست دهند و آثار ایشان در این باب، متضمن نکته‌های بسیار سودمند برای شناخت بهتر و درست‌تر سرزمین رودبار الموت است و باید اذعان کرد که توفیق کشف چنین نکته‌سنجی‌های عالمانه‌ای، برای کمتر شخصی از محققان دست داده است.
اکنون که مقالات و آثار آقای مجیدی در باب رودبار الموت، به همت و کوشش همکار ما سرکار خانم زهرا سیفی، در این مجموعۀ دلپذیر و ارجمند گرد آمده است، اهل تحقیق و دلبستگان به مباحث تاریخی و جغرافیایی، می‌توانند مطلوب خود را در این کتاب به بهترین صورت ملاحظه کنند و از سودمندی‌های آن بهره ببرند.»
همچنین «عنایت‌الله مجیدی»، رئیس کتابخانه و عضو شورای عالی علمی مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، در مقدمۀ خود بر این کتاب آورده است: «چندی پیش از این، مجموعه‌ای از مقاله‌های این بنده با نام الموت نامه توسط سازمان میراث فرهنگی قزوین و پایگاه الموت، انتشار یافت و مورد استقبال علاقمندان واقع شد. به‌طوری که در فرصتی کوتاه، نسخه‌های آن به اتمام رسید. گویی آن نوشته‌های ناچیز برای پژوهشگرانی که در موضوعات مربوط به منطقۀ رودبار الموت و سرزمین تاریخی قزوین، به تحقیق مشغولند به کار آمده و مفید بوده است. از این‌رو با پیشنهاد مسئول محترم انتشارات مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، مبنی بر جمع و تدوین و انتشار سلسله نوشته‌ها و تک‌نگاری‌هایی که بعد از انتشار آن مجموعه، نوشته‌ام اعم از چاپ شده و چاپ نشده به گردآوری و تنظیم آنها پرداختم، به این امید که به واقع کاری سودمند باشد.
گذشته از اینها، حقیقت این است که برای شخص خودم، که به تاریخ و فرهنگ آن منطقه عشق می‌ورزم، نوشتن، تصحیح و توضیح بر هر یک از این یادداشتها به نوبۀ خود لذت بخش بوده است، زیرا آنها را برای تألیف یک اثر مستقل و جامع در تاریخ و فرهنگ آن منطقه تا حدی ضرور می‌دیدم. اجمالاً در باب برخی از مقاله‌های این مجموعه توضیحی داده می‌شود:
در نوشتۀ ارزشمند خاندانهای حسنی و [قضوی] ابوالعزی قزوین، تحریر قرن هشتم و نهم، نام یک روستای رودبار ــــ سوگاه ــــ و تبار و تعلق شخصیتی والامقام به نام مظفرالدوله والدین امیرزاده شیخ حسین سوگاهی را به سرزمین رودبار الموت یادآور شده است؛
یا با ترجمۀ تنها تک‌نگاری به زبان آلمانی علاقمندان از مشخصات یکی دیگر از کهن‌ترین قلاع مهم آن منطقه، که تاکنون از نگاه بیشتر پژوهشگران پنهان مانده بود، آگاهی می‌یابند. این مقاله توسط مهندس حسین کریمی‌کوشکی به زبان فارسی ترجمه شده است. برخی توضیحات لازم را در پاورقی متذکر شده‌ام.
با آگاهی‌هایی که از موقعیت مکانهای جغرافیای منطقه و اسماعیلیان الموت دارم، نخستین بار نشان دادم که آبرسانی به قلعۀ الموت در روستای گازُرخان، علاوه بر چشمۀ کُلدر و رودخانۀ سیالان، مهمترین رودخانه‌ای که آبرسانی به قلعه را تأمین می‌کرده است، همانا رودخانه «تارو»، واقع در منطقه‌ای به نام تارولات (= لاتِ‌تارو) است. باید توجه داشت پیش از این به سبب اختلاف در ضبط، پژوهشگران در شناخت دقیق این محل، نظریات متفاوتی ابراز داشته بودند؛
در نوشته‌ای دیگر براساس طالع‌نامۀ کیخسرو از نخستین سالهای ورود خواجه نصیر طوسی به قلعۀ لمسر در رودبار سپس به قلعه الموت، آگاهی مفید به دست داده شده است و تحقیقات تازه‌ای نیز در باب مکانهای پیرامون قلعه لمسر عرضه شده؛
با بازخوانی تقسیم نامۀ مصارف آبهای سرزمین قزوین، از یک طومار قدیمی‌تر و جستجو در منابع کهن، زمان دقیق تنظیم آن را که به دست امیر اسماعیل سامانی و برادرش الیاس بن احمدسامانی صورت گرفته را بیان کرده‌ام. افزون بر این ضبط درست برخی نامجای‌های مندرج در این طومار نیز قطعاً برای پژوهشگران مفید خواهد بود. تصویر بلند این طومار در پایان کتاب ضمیمه شده است؛
در مقالۀ جستانیان، با بهره‌گیری از دیگر تحقیقات و متون اصیل تاریخی بازیافته، قلمرو واقعی این سلسله را بر بخش بزرگی از سرزمین دیلم، به همراه احوال فرمانروایان آن از 155 تا 443ق به روشنی آشکار شده است؛
با ترجمۀ تحقیقات یکی از خاور‌شناسان و اسماعیلی‌شناسان برجسته، یعنی ولادیمیر ایوانف، فارسی‌زبانان از نظریات ارزنده وی آگاه شده و ضمناً برخی لغزشهای وی را در پاورقی متذکر شده‌ام؛
در زمینۀ فرهنگ عامه مردم منطقه چند نوشتۀ کوتاه عرضه شده که برای پژوهشگران این حوزه به کار خواهد آمد؛
همچنین شرح احوال حاکمی عادل و صاحب حزم یعنی ملک افتخارالدین قزوینی و خاندان منسوب به او «افتخاریان»، که به رغم خدمات بسیار، به‌دست حاکمان مغولی سرانجامی تلخ یافت ارائه شده. او سالها در مِلک کوچک شخصی خود در بخشی از خاکِ رودبار، خانه‌نشین شد؛ در همانجا دنیای فانی را وداع گفت و در آرامگاه ابدی، واقع در یکی از روستاهای رودبار الموت یا رودبار لمسر، هم مرز شهر قزوین، به خاک سپرده شد:
متن فرمان ناصرالدین‌شاه، مبنی بر واگذاری املاک 44 آبادی بخش الموت به عزالدوله عبدالصمد میرزا، که سبب مشاجرات طولانی بین وی و سپس فرزندش قهرمان میرزا سالور، با رعایای بخش الموت شد، یکی دیگر از نوشته‌های مندرج در این مجموعه است؛
از مقاومت طولانی مدافعان قلعۀ لمسر در رودبار، مقابل مغولان، به نیکی می‌توان دریافت که تسلیم زودهنگام قلعۀ الموت(در گازرخان) و میمون دژ، پیش از آنکه به تقصیر مدافعان این دو قلعه بازگردد، به مشورت‌ها و صلاحدید مشاوران رهبران اسماعیلیه ارتباط داشته است، زیرا به شهادت منابع معتبر قلعۀ لمسر به سبب پایداری مدافعان آن، نزدیک به یک سال و نیم در محاصره بوده است و این خود بازگو کنندۀ شکست زودهنگام اسماعیلیان نزاری در بخشی از منطقه است، حمدالله مستوفی در ظفرنامۀ منظوم خود، استادانه و زیبا این مقاومت و جانبازی را به تصویر کشیده است؛
و سرانجام شرح مهاجرت و احوال ایل یا طایفه رشوند به رودبار و شناساندن منابع تحقیق دربارۀ آنان، در دو نوشتۀ حاضر در این مجموعه، بی‌تردید کامل‌ترین اطلاعات و آگاهی‌های مستند را پیش روی خوانندۀ گرامی قرار داده است.
توجه می‌دهد ساختار مقالاتی که به نقل از دائرة المعارف بزرگ اسلامی در این مجموعه آمده است، به همان صورت حفظ و نقل شده است.
در پایان، از مسئول محترم انتشارات مرکز که بانی چاپ این مجموعه شده است سپاسگزارم؛ از دوستانی که در ترجمه برخی مقاله‌ها جهت درج در این مجموعه، ما را یاری رسانده‌اند متشکریم. از سرکار خانم زهرا سیفی که در جمع و گردآوری این نوشته‌های پراکنده کوشیده‌اند و بر من منت نهاده‌اند و نیز سرکار خانم بهاره بادافراس که با پیگیری مجدّانه، صفحه‌آرایی این مجموعه مقاله‌ها را بر عهده داشته‌اند، به پهنای فلک تشکر می‌‌کنم.»
علاقه‌مندان برای تهیۀ کتاب «رودبارِ اَلَموت (مجموعۀ مقاله‌ها)» که در 464 صفحه، با شمارگان 300 نسخه و به‌بهای 485هزار تومان منتشر شده است، می‌توانند از راه‌های زیر اقدام کنند:
مراجعۀ حضوری به فروشگاهِ انتشارات مرکز به نشانی تهران، میدان شهید باهنر (نیاوران)، خیابان شهید پورابتهاج، شمارۀ ۲۱۰
مراجعه به فروشگاه اینترنتی انتشارات مرکز به نشانی store.cgie.org.ir
تماس با انتشارات مرکز با شمارۀ تلفن‌های ۰۲۱۲۲۲۹۷۶۷۷ و 09123931836
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید