آثار فتح‌الله خان شیبانی

1393/7/12 ۱۳:۳۵

ابونصر فتح الله خان شیبانی، از معروف ترین شاعران دورۀ دوم بازگشت ادبی و از پیشگامان جنبش مشروطه است. با توجه به اینکه وی مدایح خود را با انتقاد از وضع حکومت درآمیخت، می توان او را از پیشگامان و پیشروان نهضت مشروطه به شمار آورد. ویژگی دیگر اشعار او، توصیفات زیبایی است که از طبیعت و مظاهر آن داشته است. تاکنون چاپ منقحی از آثار او صورت نگرفته بود، لذا، نظر به اهمیت و جایگاه ویژۀ شیبانی در بین شاعران دورۀ بازگشت ادبی، نیاز به تصحیح و انتشار آثار او احساس می شد. اثر حاضر با جمع آوری نسخه های خطی شاعر و سپس مقابلۀ نسخه ها و با روش تصحیح انتقادی و در برخی از موارد تصحیح قیاسی تدوین شده است.

ابونصر فتح الله خان شیبانی، از معروف ترین شاعران دورۀ دوم بازگشت ادبی و از پیشگامان جنبش مشروطه است.

با توجه به اینکه وی مدایح خود را با انتقاد از وضع حکومت درآمیخت، می توان او را از پیشگامان و پیشروان نهضت مشروطه به شمار آورد. ویژگی دیگر اشعار او، توصیفات زیبایی است که از طبیعت و مظاهر آن داشته است.

تاکنون چاپ منقحی از آثار او صورت نگرفته بود، لذا، نظر به اهمیت و جایگاه ویژۀ شیبانی در بین شاعران دورۀ بازگشت ادبی، نیاز به تصحیح و انتشار آثار او احساس می شد.

اثر حاضر با جمع آوری نسخه های خطی شاعر و سپس مقابلۀ نسخه ها و با روش تصحیح انتقادی و در برخی از موارد تصحیح قیاسی تدوین شده است.

نسخه‌های خطی موجود از آثار شیبانی به این قرار است:

دیوان شیبانی

نسخه‌خطی کتابخانه مجلس به شماره 2447، به خط نستعلیق

نسخه خطی کتابخانه ملک به شماره 1259، به خط نستعلیق

نسخه خطی کتابخانه آُتان قدس رضوی به شماره 949، به خط نستعلیق

نسخه خطی کتابخانه کاخ گلستان به شماره 1618، به خط نستعلیق

نسخه خطی کتابخانه ملی به شماره 446، به خط نستعلیق

فتح و ظفر

یک نسخه به شماره 1497 به خط نستعلیق در کتابخانه مجلس

فواکه السحر

یک نسخه به خط نستعلیق به شماره 214 در کتابخانه ملی

زبده الآثار

یک نسخه به شماره 936 و خط نستعلیق خوش در کتابخانه ملی

بیانات شیبانی

یک نسخه به شماره 480 و خط نستعلیق قرن سیزدهم متعلق به کتابخانه ملی

مقالات شیبانی

نسخه کتابخانه ملی ملک، به شماره 5596، به خط شکسته نستعلیق

نسخه کتابخانه آستان قدس رضوی به شماره 988، به خط نستعلیق

نسخه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران به شماره 3715، به خط شکسته نستعلیق

نسخه کتابخانه آستان قدس به شماره 2/949 به خط نستعلیق

نسخه کتابخانه ملی ملک، به شماره 810 به خط نستعلیق

در این کتاب دوجلدی، آثار موجود شیبانی (دیوان اشعار، مقالات سه گانه، منظومۀ فتح و ظفر، زبدة الآثار، فواکه السحر، بیانات شیبانی) تصحیح شده و در مقدمه با مراجعه به آثار شیبانی و تذکره های معاصر شاعر، شرح دقیقی از احوال و افکار شاعر بیان گردیده است.

مصحح کتاب دوجلدی آثار فتح الله خان شیبانی در مقدمۀ مفصلی که بر این اثر نوشته است، نخست زندگی و احوال شیبانی را برای مخاطبان بازگو کرده است. او در این مقدمه به موضوعاتی چون نام و کنیه، تخلص، زادگاه، خاندان، همسران و فرزندان، تحصیلات، مشاغل فتح الله خان شیبانی اشاره کرده است. حوادث زندگی، سفرها، پایان زندگی و مقبره و مدفن شیبانی دیگر مطالبی است که مصحح به اجمال دربارۀ آن توضیحاتی داده است.

شانظری در مقدمۀ خود بر مجموعۀ دوجلدی آثار فتح الله خان شیبانی نگاهی به برخی از مضامین اشعار شیبانی نظر داشته و در این باره مثال هایی را نیز بیان کرده است.

بررسی آثار شیبانی با شاعران دورۀ بازگشت، شیبانی و ارتباط با معاصران، تأثیرپذیری از گذشتگان، دیدگاه معاصران شیبانی دربارۀ اشعار او، تأثیر شیبانی بر دیگر شاعران، تفاوت مدایح شیبانی و دیگر مدیحه سرایان قاجار، معرفی اجمالی آثار شیبانی از دیگر موضوعات مهمی است که مصحح در مقدمه به آن اشاره کرده است.

«آثار فتح‌الله خان شیبانی» به کوشش علیرضا شانظری در دو جلد از سوی میراث مکتوب در سال 93 منتشر شده است.

شماره ثبت این کتاب در کتابخانه شماره یک مجلس شورای اسلامی 522255 می‌باشد.

کتابخانه مجلس شورای اسلامی