مرگ ویلیام جِیمز فیلسوف امریكایی (1910م)

1393/6/4 ۰۷:۳۰

ویلیام جِیمز، فیلسوف و روانشناس شهیر امریكایى در یازدهم ژانویه 1842م در نیویورك به دنیا آمد. وی تحصیلات ابتدایى و متوسطه خود را در فرانسه گذراند و از ابتدای زندگی با زبان‏های متعددی آشنا شد. ویلیام در همین زمان به نقاشی روی آورد و با علاقه زیاد در گالری‏های هنری اروپا به مطالعه پرداخت؛ ولی معلمش او را از این كار باز داشت و وی را به كاری دیگر فراخواند. جِیمز پس از آن به تحصیل علوم طبیعی و سپس طب مشغول شد و علی رغم اخذ دكترای پزشكی، از طبابت صرف نظر نمود و به روان‏شناسی روی آورد. اما دیری نگذشت كه از روان‏شناسی نیز چشم پوشید و به فلسفه پرداخت. ویلیام جِیمز در نهایتْ دریافت كه رستگاری و نجات او در وجود خودش نهفته است از این رو اعلام كرد كه به رغم رنج و دردم، زندگی خود را بر پایه كارها، رنج‏ها و ابتكارات خویش بنیان خواهم گذاشت. وی در سال‏های بعد، وقتش را صرف فراگیری و سپس بسط فلسفه اصالت عمل یا پراگماتیسم نمود.

ویلیام جِیمز، فیلسوف و روانشناس شهیر امریكایى در یازدهم ژانویه 1842م در نیویورك به دنیا آمد. وی تحصیلات ابتدایى و متوسطه خود را در فرانسه گذراند و از ابتدای زندگی با زبان‏های متعددی آشنا شد. ویلیام در همین زمان به نقاشی روی آورد و با علاقه زیاد در گالری‏های هنری اروپا به مطالعه پرداخت؛ ولی معلمش او را از این كار باز داشت و وی را به كاری دیگر فراخواند. جِیمز پس از آن به تحصیل علوم طبیعی و سپس طب مشغول شد و علی رغم اخذ دكترای پزشكی، از طبابت صرف نظر نمود و به روان‏شناسی روی آورد. اما دیری نگذشت كه از روان‏شناسی نیز چشم پوشید و به فلسفه پرداخت. ویلیام جِیمز در نهایتْ دریافت كه رستگاری و نجات او در وجود خودش نهفته است از این رو اعلام كرد كه به رغم رنج و دردم، زندگی خود را بر پایه كارها، رنج‏ها و ابتكارات خویش بنیان خواهم گذاشت. وی در سال‏های بعد، وقتش را صرف فراگیری و سپس بسط فلسفه اصالت عمل یا پراگماتیسم نمود. از نقطه نظر جِیمز، نجات و رستگاری انسانْ، متكی به اراده خود اوست. جهانْ، سراسر خوب نیست ولی اگر ما اراده كنیم می‏توانیم آن را بهتر سازیم. در همین سال‏ها، جِیمز به نگارش كتاب اصول روان‏شناسی پرداخت كه نشان دهنده عطف توجه جِیمز از علم به فلسفه است. روان‏شناسی او، پیش از آنكه مطالعه نمودهای ذهن باشد، مطالعه انسان‏های زنده است. جِیمز اعلام داشت كه مطالعه شور و وجدان آدمی باید تابع مطالعه سلوك و اخلاق آدمی بوده و روان‏شناسی باید در حكم مقدمه ‏ای برای علم اخلاق باشد. به عبارت دیگر، ذهنْ، یك ابزار مادی نیست، یك وسیله روحی است. ذهنْ تنها ثبات اندیشه‏ ها نیست، بلكه مولّد و آفریننده آنهاست. ذهنْ معلم و راهنمای ما به سوی دنیای آزادتر، آرام‏تر و بهتر است. این اندیشه، جِیمز را دوباره به فلسفه كوشش برای بهتر ساختن جهان می‏كشاند. وی با تصدیق اینكه جهان پر از شرّ و بدی است، می‏گفت: این همان چیز است كه زندگی ما را با ارزش و قابل تحمل می‏سازد. زیرا وجود شر به ما گران‏بهاترین چیز را ارزانی داشته است و آن امید است. امید آن فعالیت اخلاقی است كه ما را به مبارزه و در صورت امكان به غلبه بر شر و بدی برمی‏ انگیزد. جِیمز می‏گفت: ما آن قدرت را داریم كه جهان را بهتر سازیم زیرا دارای اراده آزاد هستیم. جِیمز معتقد است كه این دنیا یك عنصر تام و تمام پرداخته نیست، بلكه تركیبی از عناصر مجزّا و متضاد است. از سوی دیگر، جهانْ، نظم واحدی نیست بلكه نظمی متكثّر است. مجموعه‏ ای از جریانات مخالف است كه بعضی از آنها خوب و بعضی بد هستند. كار ما آن است كه بر بدی‏ها غلبه كنیم و خوبی‏ها را تثبیت نماییم. در این میان، كم‏ترین موفقیت نیز، چنان شرافتی به تلاش‏های ما می‏دهد كه هر گونه كوششی را ارزش‏مند می‏كند. در این فلسفه، جِیمز عنوان می‏كند: جنگیدن به خاطر خوبی، حتی اگر به نتیجه ‏ای منتج نشود، شادی‏ بخش است. این را نیز باید به خاطر داشت كه در این جنگْ، خدا یار ماست. جِیمز دنیا را تركیب و مجموعه‏ای از واقعیات می‏داند و حقیقت را انكار می‏كند. وی بر این عقیده بود كه آنچه را ما حقیقت می‏ نامیم تنها یك فرض است، فرضِ كارآمدی كه ما را قادر می‏سازد تا اندكی از آشوب را به اندكی از نظم تبدیل كنیم. آنچه دیروز حقیقی بود امروز ممكن است حقیقت نداشته باشد و حقایق كهن چون ابزار كهنه ممكن است زنگ بزند و دیگر به كار نیاید. حقیقت نمی‏تواند در همه وقت و برای همه افراد وجود داشته باشد. به عقیده جِیمز، معنا و مفهوم زندگی، در مجادلات و منازعات ویرانگر میان انسان‏ها نیست بلكه در كوشش مشترك همه بشریت برای غلبه بر نیروهای شر و اهریمنی است. به عبارت دیگر، فلسفه عملی، دستگاه فلسفی خاصی نیست، بلكه در حقیقت روشی است برای به دست آوردن نتایج عملی. فلسفه اصالت عمل جِیمز، مجموعه ‏ای از نظریات و دیدهاست و خصوصیت عمده آن، بی‏طرفی در میان عقاید و آرا است. از كتاب‏های معتبر جِیمز، اراده باور كردن، انواع تجارب دینی، فلسفه اصالت عمل و معنای حقیقت را می‏توان نام برد. ویلیام جِیمز سرانجام در 26 اوت 1910م در 68 سالگی درگذشت.