1393/5/21 ۱۰:۲۱
دبا/ محمود فاضلی: کتاب فاشیسم نوشته مارک نئوکلوس و ترجمه حسن مرتضوی در 184 صفحه و با قیمت 5500 تومان از سوی انتشارات آشیان راهی بازار نشر شده است. مورخی می‌گوید فاشیسم در سال های «1922- 1923» با ظهور فاشیست ایتالیا آغاز شد در دهه 1930 که احزاب «فاشیستی» در سراسر اروپا یکباره رویید، بالغ شد و در 1945 با شکست و مرگ دو دیکتاتور به پایان رسید. این رویکرد به فاشیسم به طرز چشمگیری سادگی تاریخی و مفهومی بی دردسر دارد و ما را تشویق می‌کند که تحقیق خود را به دوره 1922- 1945 محدود کنیم، و از ما دعوت می‌کند به طور کلی به جای ایده‌ها و جنبش‌های فاشیست، نهادها و فرایندهای حکومت فاشیست را مطالعه کنیم. این رویکرد به طور مشخص گستره‌ای را دست کم می‌گیرد که گرایش‌های معینی پیش از 1922 با خاستگاههای خود در سده نوزدهم و محیط روشنفکری پایان قرن، بنیاد رشد فاشیسم را تشکیل دادند. از سوی دیگر این واقعیت را نادیده می‌گیرد که این رشد در مجموعه ای خاص از بحث‌های فلسفی ریشه داشت تا در حزب یا جنبشی سیاسی با تشکیلاتی منسجم. فاشیسم به جای اینکه پرانتزی در تاریخ اروپا باشد محصول مبارزات فلسفی – سیاسی درون تاریخ فکری، فرهنگی و سیاسی اروپا است.
کتاب نمی‌کوشد این یا آن جنبش، حزب، سازمان یا رژیم ویژه را با عنوان «فاشیست» مشخص کند، این وظیفه‌ای است که به دانشمندان علوم سیاسی و ابزارهای مقایسه یا تباین شان محول می‌شود. همچنین هدف این کتاب افزون یک اثر دیگر به نوشته‌های تاریخی بیش از پیش حجیم در باره دولت‌های فاشیستی، دولت‌های حدودا فاشیست، دولت‌های پیشافاشیستی، دولت‌های شبه فاشیستی و غیره نیست. هر که کتاب را بخواند تشخیص می‌دهد که سال‌های فاشیسم پژوهی تا حدی مجادله در باره خود اصطلاح «فاشیسم» بوده است. در حقیقت گرایش فاشیسم به مردود شمردن استدلال عقلانی و تجلیل از امر غیر عقلانی به معنای آن بوده است که بسیاری از مفسران از تلاش برای تشخیص نوعی هسته مفهومی باز ایستاده اند.
به گفته ژیلبر آلاردیس «واژه فاشیسم» که سرشار از هیجان و بدون معنای واقعی است، یکی از واژه‌هایی است که بیش از همه در واژگان سیاسی ما مورد سوء استفاده قرار گرفته و به عنوان دشنام به کار گرفته است. با این همه یقینا به این دلیل که این واژه سرشار از هیجان است، بی‌معنا نیست. علت این که واژه فاشیسم سرشار از هیجان است روشن است. هرکس دغدغه کرامت انسان را داشته باشد اثرات ویرانگر تحقیر فاشیستی زندگی آدمی را فقط به مثابه هتاکی به انسانیت درک خواهد کرد.
فاشیسم بر مسائل بنیادی ماهیت جامعه‌ای که اکنون در آن زندگی می‌کنیم تاثیر می‌گذارد و از توانمندی‌های ویرانگر آن باخبریم. چون مسئله فاشیسم مسئله جامعه ما و ماهیت مناسبات اجتماعی است که زندگی ما را شکل می‌دهد، هرنوع بحثی در باره فاشیسم هم زمان بحثی درباره این مناسبات است. بنابر این هر بحثی درباره فاشیسم ضرورتا مستلزم مواجهه با ماهیت مدرنیته و توامان مواجهه با ماهیت سرمایه‌داری و دموکراسی است. اگر فاشیسم را پدیده‌ای تاریخ بدانیم که در 1945 یا همان حدود به پایان رسید، مشوق تجاهلی خطرناک خواهیم بود: ناتوانی در درک اینکه فاشیسم ویژگی مدرنیته است، ناتوانی در درک اینکه فاشیسم نمرده است. شاید دلیل وجود چنین حجم عظیمی نوشته درباره فاشیسم کمتر ناشی از جذابیت خود موضوع باشد و بیشتر نتیجه اینکه افرادی که درباره فاشیسم می‌نویسند، می‌دانند که به توانمندی ویران ساز مدرنیته می‌پردازند، ولو اینکه ساده لوحانه تاکید می‌کنند که اکنون این توانمندی دیگر به گذشته تعلق دارد.
فاشیسم بیش از هر چیز ایدئولوژیی است که توسط سرمایه‌داری صنعتی مدرن ایجاد می‌شود. نظام فاشیستی دارای توانمندی منفی – یعنی توانمندی منفی برای نابودی آنان است که در ماهیت مدرنیته و سرمایه‌داری نهفته است، این توانمندی مستقیما با توامندی ایجابی برای رهایی انسان مواجه می‌شود. هسته‌ای اصلی این مواجهه تکیه گاهی که حول آن این پیکار برای تحقق توانمند های متضاد مدرنیته رخ می‌دهد، سیاست‌های جامعه توده‌ای است. بحث کتاب حاضر این است که فاشیسم سیاستی نهفته در سرمایه‌داری مدرن و شامل بسیج توده‌ای برای اهداف ناسیونالیستی و ضد انقلابی و عملگرایی نظامی است. فاشیسم به دستگاه دولتی نخبه سالار، اقتدار‌گرا و سرکوبگر گرایش دارد.
بحث نویسنده بر سه مفهوم اصلی فاشیسم یعنی جنگ، طبیعت و ملت استوار است. فاشیسم با محو تاریخ از تمامی مسائل سیاسی و اجتماعی، خلاء باقی مانده را با تقدیس طبیعت و بنابر این آنچه طبیعی به نظر می‌رسد، یعنی جنگ و ملت، پر می‌کند. این مفاهیم پیوند لاینفکی با جنبه کلیدی فاشیسم دارند. اینکه فاشیسم پدیده‌ای ضد انقلابی برای ممانعت از کمونیسم است، اما با این همه می‌کوشد از طریق بسیج نیروهای اجتماعی جامعه توده‌ای با ناسیونالیسمی ستیزه جویانه و نیز از طریق تخصیص ویژگی‌های اصلی مدرنیته و به افراط کشاندن آن‌ها برای هدف‌های سیاسی ارتجاعی محرک انقلابی بدیلی را برای آن نیروها فراهم کند.
فاشیسم
مارک نئوکلوس
ترجمه: حسن مرتضوی
انتشارات: آشیان
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید