رستم یک شخصیت تاریخی یا اسطوره ای / بهمن سرکاراتی

1396/3/29 ۱۱:۵۲

میان تاریخ و اسطوره مرز مشخصی نیست و این خود نشانه ای از دوپارگی جان آدمی است که از دیرباز میان پندار و واقعیت آواره است. نیمی از روان ما آگاه و روشن و واقعگراست و با معیار تجربه و منطق، حقیقت می جوید و شیفتۀ تاریخ است و نیم دیگر جانمان ناآگاه و تاریک و وهم گراست و در پناه پندار و جادو، رویا می خواهد و فریفتۀ اسطوره است.

میان تاریخ و اسطوره مرز مشخصی نیست و این خود نشانه ای از دوپارگی جان آدمی است که از دیرباز میان پندار و واقعیت آواره است. نیمی از روان ما آگاه و روشن و واقعگراست و با معیار تجربه و منطق، حقیقت می جوید و شیفتۀ تاریخ است و نیم دیگر جانمان ناآگاه و تاریک و وهم گراست و در پناه پندار و جادو، رویا می خواهد و فریفتۀ اسطوره است. از این روست که گاه گذشتگان ایزد و اژدهاک را از مغاک تاریک اساطیر درآورده، با پالودنشان از هر چیز وهمناک و مینوی، از آنان پهلوان و جبار ساخته اند و گاه شاه و دشمنش را از تاریخ دور رانده بر مبتنای سخنهای باستانی اسطوره ای، از آنان خدا و دیو آفریده اند، بدین سان گاه حدیث بغان و مینویان از زبان یلان و زمینیان بازگو شده و گا سرشت مردان و زنان به صورت افسانۀ خدایان و پریان. آنگاه مشکلی مانده است که دانشمند مجلس نیز نمی داند و آن اینکه آیا مثلا مسیح مردی از جلیله بود که یهودیان به صلیبش کشیدند و یا پسر خدا که از مریم باکره بزاد و یا این که آیا سیاوش ایزد خورشیین برکت و فراوانی بوده که زندگی و مرگش نهادی از رویش و سترونی موسمی است و یا شاهزاده ای بی گناه که شاه ترکان خونش بریخت؟ این مشکل بوده و هست و آنچه در ضمن پژوهشهای مربوط به اسطوره و حماسه آن را دو چندان می کند عبارتست از دخالت عاملی دیگر یعنی گرایش ذهن پژوهشگر که گاه واقع گرا و تاریخ پرداز است و هر افسانه ای را روایتی مغشوش از تاریخ می پندارد و گاه وهم گرا و اسطوره ساز است و هر گزارش حماسی تاریخی را بازگویی منطقی شدۀ افسانه تفسیر می کند. ...

دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، سال دوازدهم، تابستان 1355، شماره 46

دریافت مقاله

منبع: پرتال جامع علوم انسانی