هزار جلوه زندگی: تصویرهای ارنست هولتسر از عهد ناصری

1395/4/20 ۱۲:۱۰

ارنست هولتسر مهندس آلمانی در سال 1214ش.(1835م.) در آلمان متولد شد. از زندگی او پیش از آمدن به ایران اطلاع دقیقی در دست نیست تنها می‌دانیم او در یک مدرسة فنی در رشتة مخابرة پیام از طریق دستگاه تلگراف تحصیل کرد و از آنجا که در این فن، کارشناسی زبده به شمار می‌رفت در سال 1242 (1863م.) به استخدام دولت انگلیس درآمد و ماموریت یافت که ضمن نظارت بر سیم‌کشی خطوط تلگراف در ایران، این فن را در دارالفنون نیز آموزش دهد.

ارنست هولتسر مهندس آلمانی در سال 1214ش.(1835م.) در آلمان متولد شد. از زندگی او پیش از آمدن به ایران اطلاع دقیقی در دست نیست تنها می‌دانیم او در یک مدرسة فنی در رشتة مخابرة پیام از طریق دستگاه تلگراف تحصیل کرد و از آنجا که در این فن، کارشناسی زبده به شمار می‌رفت در سال 1242 (1863م.) به استخدام دولت انگلیس درآمد و ماموریت یافت که ضمن نظارت بر سیم‌کشی خطوط تلگراف در ایران، این فن را در دارالفنون نیز آموزش دهد. وی به همراه هیئت مهندسی دولت انگلستان پس از طی سفری طولانی و دشوار به ایران آمد و پس از انجام ماموریت، مأمور خدمت در واحد تلگراف اصفهان شد. با راه اندازی دفتر تلگراف جلفا همان جا اقامت گزید و مشغول کار شد و با یک ایرانی ارمنی ازدواج کرد.
اقامت طولانی مدت هولتسر در جلفای اصفهان، وی را با هنر و معماری و حیات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی اصفهان آشنا کرد و او را بر آن داشت تا با بهره‌گیری از هنر عکاسی به ثبت و ضبط مشاهدات خود برای آیندگان بپردازد. انگیزة هولتسر از این تلاش ارزشمند را باید در یاداشت‌هایش جستجو کرد در آنجا که می‌نویسد: «از آنجا که ایران و اصفهان در آستانة یک تحول فرهنگی قرار داشتند و از چند سال پیش به این طرف عوامل بیگانه و اغلب سبک‌های اروپایی در این کشور نفوذ کرده‌اند، عمارت کهن، عادات و آداب (حتی طرز لباس پوشیدن)، تدریجا از بین می‌روند؛ به طوری که تا چند سال دیگر از آنچه را که شاردن و تاورنیه به وصف آورده‌اند [اثری] پیدا نتوان کرد و در این صورت گفته‌های آنها مورد تردید قرار خواهد گرفت و مردود خواهد شد. از این گذشته، طی دوران اقامت خود فرصت یافتم از مناظر و ساختمان‌ها و میدان‌های جالب عکس‌برداری کنم خوشحالم که این عکس‌ها، یادگاری از بسیاری عمارات کهن است که بعدها خراب شدند و از بین رفتند». هولتسر در راستای تحقق این مهم با بینش مهندسی خود و دقت و ظرافت خاصی عکس‌های بسیاری از نقاط مختلف ایران تهیه کرد که بیشتر آنها در فاصلة سال‌های 1873 تا 1897م. از اصفهان و قریة ارمنی نشین جلفا بود. علاوه بر این هولتسر با نگارش یادداشت‌ها و خاطره‌نویسی در راستای تکمیل این مجموعه کوشید. هولتسر در سال 1290 (1911م.) در سن 76 سالگی در جلفا درگذشت و در گوستان ارامنه اصفهان به خاک سپرده شد. عکس‌های او سال‌ها به فراموشی سپرده شد تا این که در سال 1347 (1969م.) و بر حسب اتفاق، پس از گذشت بیش از نیم قرن از مرگ هولتسر، در زیرزمین خانة نوه‌اش پیدا شد و زمینة معرفی آنها به جهانیان فراهم گردید.
اولین بار ضیاء رضوی با چاپ مطلب کوتاهی با عنوان «کشف یک گنجینة پر بهای تاریخی»، در شمارة چهلم ماهنامة کاوه در فروردین 1351 (مارس 1972م.)، به معرفی تصاویر مهم و ارزشمند هولتسر از ایران پرداخت.
کتاب «هزار جلوة زندگی: تصویرهای ارنست هولتسر از عهد ناصری» گزیده‌ای از مجموعه عکس‌های اوست که موضوعاتی چون هنر و معماری، آداب و رسوم و فرهنگ، تجارت، کشاورزی، صنعتگران، نظامیان، رجال، علما و اقلیت‌های مذهبی را شامل می‌شود. همچنین تعدادی از تصاویر کتاب به بناها و اماکن مذهبی شهرهای کاشان، قم و تهران اختصاص یافته است. تصاویری زیبا و بی‌نظیری که چشمان هر بیننده‌ای را می‌نوازد و با جذبة خاص خود، مخاطب را به حال و هوای ایران عصر ناصری سوق می‌دهد و در این سیر حظی وافر نصیبش می‌کند.
کتاب «هزار جلوة زندگی: تصویرهای ارنست هولتسر از عهد ناصری»، را انتشارات مرکز اسناد و مدارک میراث فرهنگی در 490 صفحه در سال 1382 به چاپ رسانده است.

منبع: کتابخانه‌ی ملی