درنگی بر «سفرنامه ابن‌بطوطه»

1395/3/25 ۰۷:۱۴

چندی‌ است که از برگرداندن «سفرنامه­ ابن­ بطوطه» به همت «محمد علی موحد» می‌گذرد؛ کتابی که شفاف­ ترین سند فرهنگی شرق محسوب می­ شود و بخوبی وضع ممالک اسلامی در حساس­ ترین اعصار تاریخی را نمایان می­ سازد.

سیری در آفاق فرهنگ و سیاست

سارا سجادی نائینی: چندی‌ است که از برگرداندن «سفرنامه­  ابن­ بطوطه» به همت «محمد علی موحد» می‌گذرد؛ کتابی که شفاف­ ترین سند فرهنگی شرق محسوب می­ شود و بخوبی وضع ممالک اسلامی در حساس­ ترین اعصار تاریخی را نمایان می­ سازد. قرن هشتم هجری مصادف است با افول دوره اسلامی و آغاز رنسانس.
ابن­ بطوطه با صداقتی کم­ نظیر به روایت داستان خویش از رویارویی با مردم سرزمین‌های مختلف می‌پردازد. سادگی گفتارش همراه با ظرافت قصه‌هایی جاندار و اطلاعاتی گرانبها به حد کفایت شیرین و گیراست، اما کتاب «ابن­ بطوطه» با قلم مترجم سفرنامه، با سیری در آفاق فرهنگ و اجتماع و سیاست ،خواننده را به نکات عبرت­ آموز و فکرت­ انگیز سفرنامه رهنمون می­ کند. نویسنده اوراق تاریخی را ورق زده و روایت ابن بطوطه را با دیگر روایات موجود از همان روزگار مقایسه کرده و تصویری جامع­ تر همراه با ملحقاتی ارزشمند  برای خواننده مشتاق امروز فراهم آورده است.کتاب «ابن­ بطوطه» در بخش آغازین به معرفی شخصیت و شرح اجمالی سفرهای جهانگرد نامی دوران اسلامی می­ پردازد. جوانی گرم­ سخن و آسانگیر که با خواص و عوام یکسان می­ جوشد. مسلمانی که پای بر زمین و نگاهی بر آسمان دارد. سیاحی که دست خواننده را می­ گیرد و از پس پیچ و خم قرون همراهی‌اش می­ کند و احوال ملل گوناگون را از قلب قاره آفریقا  تا کرانه دریای چین، در گوشش نجوا می­ کند. عزیمتش به ایران و  نفوذ و گسترش زبان و فرهنگ ایرانی در آن روزگار، لذت خواندن را صدچندان می‌کند. نویسنده در ادامه به روایت ابن­ بطوطه از دنیای زنان می­ پردازد، او به هر شهری که پا می­ گذارد، زنان آن دیار را توصیف می­ کند. از تعلیم و تربیت تا لباس و عطرشان. از میزان آزادی تا جایگاه اجتماعی و سیاسی­ شان. شرق پر است از تابوهایی که نمی توان آشکارا درباره­‌اش سخن گفت و زن نیمه­ مهجور مانده همه اعصار است. با  وجوداین ابن بطوطه جسورانه به بیان احساسات خویش در این باره می‌پردازد. سپس مدرسه و خانقاه به منزله دو بستری در کنار هم که موجب باروری نطفه‌اندیشه و جهان­ بینی دنیای اسلام را شکل ­داده و به عنوان دو عضو تنفسی در کالبد فرهنگی آن جوامع وجود دارند، بررسی می­ شوند. موحد در بخش پایانی کتاب به شاخص حیات سیاسی جامعه می پردازد. به اهرم مذهب در دست سیاست. وی شاهد چهل و چهار دولت بوده که شش تا از آنها ابر قدرت آن زمان بودند. «سلسله مراتب قدرت به مخروطی می­ ماند که حکومت در رأس آن قرار دارد. قدرت­ طلبی در نهاد آدمیزاد است و جادوی قدرت کسانی را که استعداد برتر و امکانات بیشتر برای پیشرفت داشته باشند، بر می گزیند.» سرانجام کتاب با پرسش­ هایی در مورد مواجهه سنت و مدرنیته و علل انحطاط جوامع اسلامی در آن دوران، همچنان در ذهن خواننده گشوده می ماند.

منبع: ایران