غزانامه روم

1395/3/5 ۱۳:۲۱

قدیم‌ترین منظومه‌ای که به تقلید از شاهنامه فردوسی در دیار روم و عثمانی سروده شده، غزانامه روم (نبرد وارنه) است از کاشفی و به دنبال آن تعداد بسیاری حماسه تاریخی تحت تأثیر شاهنامه و شهرت آن در دیار روم پدید آمده است زیرا که شاهنامه خوانی در دربار سلجوقیان روم و دربار عثمانی رواجی تمام داشته است.

قدیم‌ترین منظومه‌ای که به تقلید از شاهنامه فردوسی در دیار روم و عثمانی سروده شده، غزانامه روم (نبرد وارنه) است از کاشفی و به دنبال آن تعداد بسیاری حماسه تاریخی تحت تأثیر شاهنامه و شهرت آن در دیار روم پدید آمده است زیرا که شاهنامه خوانی در دربار سلجوقیان روم و دربار عثمانی رواجی تمام داشته است.

اگر چه در مورد کاشفی و زندگی او در کتاب های تاریخ و تذکره چندان نمی‌توان یافت اما آنچه از غزانامه استنباط می‌شود این است که شهرت او کاشفی بوده و خود صریحاً در غزانامه یازده مرتبه از این شهرت یاد می‌کند. وی اهل نواحی عرب زبان بوده، اما به دلیل اوضاع نامناسب و هرج و مرج، ترک وطن گفته و در قسطنطنیه ساکن شده؛ به مدح سلطان عثمانی – محمد فاتح – روی آورده و میان خاص و عام شهرتی به هم رسانده است.

کتاب حاضر مشتمل بر چند فتح‌نامه است از سلطان محمد فاتح (متولد 18 رجب 835، متوفای 24 صفر 886)، یکی از بزرگ ترین سلاطین جهان.

انتخاب و چاپ این فتح‌نامه‌ها از نظر اجتماعی و حماسی و ادبی بسیار مهم است. زیرا که امیددهنده و از نظر ادبی دربرگیرنده اقسام صنایع بلاغی است و می‌تواند در کنار متون سنگین نثر مصنوع کلاسیک همچون تاریخ وصاف، تاریخ معجم، تاریخ جهانگشا و... در دوره‌های عالی ادبیات فارسی در دانشگاه ها تدریس شود.

اصل نسخه غزانامه روم در دانشگاه استانبول به شماره 936 فارسی محفوظ است و میکروفیلم آن در کتابخانه دانشگاه اوپسالا، از مجموعه میکروفیلم‌های هلموت ریتر.

خط نسخه نستعلیق خوانای 13 سطری است در 47 برگ و از آخر ناقص است و تاریخ ندارد. اما می توان آن را به حدود 300-350 سال پیش تخمین زد.

دومین فتح نامه سلطان محمد، در باب شکست دادن اوزون حسن آق قویونلو است که اصل آن در دار الکتب قاهره است و میکروفیلم آن باز هم از مجموعه هلموت ریتر است. خط این فتح نامه نستعلیق خوش 9 سطری و بی تاریخ و شامل 98 برگ است به قطع کوچک.

سپس منشآت السلاطین و رقعاتی است شامل چند نامه، از جمله به سلطان محمدبن مراد عثمانی و... به فارسی و چند تهنیت نامه. اصل آن در استانبول، کتابخانه ولی الدین به شماره 1630 محفوظ است و میکروفیلم ها از مجموعه فوق.

کتاب دیگری که در این اثر گنجانیده شده «هشت بهشت» است از حکیم‌الدین ادریس بن مولانا حسام الدین علی بدلیسی (درگذشته ذوالحجه 926ق/ 1520م.)، مورخ عثمانی. بدلیسی از طرف بایزید دوم (حک: 886-918) مأمور نوشتن تاریخ خاندان عثمانی شد و او این کار سی ساله را در سی ماه به پایان برد. در این کتاب او به بیان تاریخ هشت سلطان عثمانی (هفت جد بایزید و خود بایزید) پرداخت:

چو هشت آمد کتاب مدح و تعریف       شده هشت از بهشتش نام تألیف

این تاریخ تماماً به شعر و در مکه سروده شده و آخرین تاریخی که در آن آمده 912 قمری است. این نسخه به خط شیوای قاسم خوانساری ابن خواجه علی محمد، احتمالاً سده 11ق. است.

این اثر تدوین، تصحیح و توضیح محمود حسن آبادی و علی محدث است. در 309 صفحه با قطع وزیری که آن را انتشارات مرندیز در مشهد با شمارگان 1000 نسخه و با قیمت 18500 به چاپ رسانیده است.

منبع: کتابخانه مجلس شورای اسلامی