1393/1/20 ۱۴:۰۵
اخیراً به همت انتشارات «معراج» در شهر خجند تاجیکستان پژوهش صلاح‌الدّین ویدالله زاده، گویش شناس تاجیک و استاد دانشکده زبان و ادبیات فارسی دانشگاه دولتی خجند، در خصوص جنبه‌های لغویی و ویژگی های خاص گویش فارسی رایج در میان اهالی تاجیک کشور قرقیزستان به دست چاپ رسید.
این کتاب به تحقیق جنبه های صرفی و نحوی گویش فارسی این منطقه، سرچشمه های تاریخی حضور اهالی فارسی زبان در این کشور و دیگر خصوصیت های گویش فارسی این سرزمین اختصاص یافته است.
صلاح‌الدّین ویدالله زادۀ روستای اندرق جمهوری قرقیزستان است که در این منطقه حدود بیش از 10 هزار نفر تاجیکان زندگی می‌کنند. او معتقد است که هرچند نام روستای اندرق در کتب تاریخی قرون وسطی ذکر نشده است، ولی تأمّل در اسامی جغرافیایی این منطقه، مثل کوه ها و عقبه‌ها (به معنی اغبه یا کوه بلند) و باغات آن، مانند (آزاف، کوهک و تپّه‌های شیدان، دلنبوغا، چاشک، قلعه سنگین، قلاق، شمیان، دشت برس، چلتاک، شخ بلخی، شاخورد، رخنه، سرخی، چهل‌دختران، غار صوفی زمان، جویهای نیک، دم، قلعه، نمازگاه، سر جر) از نسبت آنان به زبان های ایرانی، به خصوص زبان کهن سغدی دلالت می‌کند. افزون بر این، نویسنده این رساله علمی بر مبنای لغتنامه های قدیمی و جدید و بر پایۀ پژوهش های انجام یافته در زمینه تاریخ زبان فارسی و ریشه یابی نام های جغرافی مناطق آسیای مرکزی به این نتیجه علمی رسیده، که اسم روستای اندرق از پیشوند کهن «اندر» به معنی درون چیزی یا مکانی و «اق» مخفف واژۀ اقبه به معنی عقبه، کوه بلند سازمان یافته، مجموعاً معنی اندرون کوه بلند تفسیر می‌شود. حدود جغرافی این منطقه پیوند واقعی اسم آن را با اصل وجود طبیعیش به ثبوت می‌رساند.
بخش مهم تحقیقات مزبور به ریشه یابی واژگان محفوظ در گویش مذکور فارسی اختصاص یافته است. این محقّق تاجیک با تمّول در معنی لغوی واژگان که هم اکنون در گویش مذکور محفوظند، حضور این کلمات را در فرهنگ های فارسی قرون وسطی و هم متون ادبی و تاریخی بازجویی نموده، معتقد می‌شود که هرچند در نوشتار و زبانی ادبی کنونی تاجیکی برخی از این واژگان کمتر مورد استفاده قرار دارند، امّا زمانی آن ها در فارسی قدیم و قرون وسطی مستعمَل بوده‌اند که نمونه شان در متون مورد پژوهش به چشم می‌خورند. به نظر دکتر صلاح‌الدّین ویدالله زاده بیشتر این واژگان نادر به ویژه به شاخۀ سغدی زبان فارسی قدیم منسوبند، که دلایلی بر ثبوت هستی تاریخی آنان در سروده های استاد رودکی و نیز «شاهنامه» فردوسی وجود دارد.
این پژوهشگر تاجیک واژگان مقتبس از زبان های دیگر را به گویش مذکور تاجیکان این منطقه نیز به رشتة تحقیق کشیده، اما تنها به ضرورت تدوین لغت گویش فارسی رایج در این منطقه اشارت می‌کند.
یادآور باید شد، که هم اکنون این محقّق تاجیک خود اقدام به تدوین این لغتنامه نموده و هم اکنون نخستین نسخة آن با عنوان «لغت مختصر شیوة تاجیکان اندرق جمهوری تاجیکستان» آمادة نشر است. این پژوهشگر در پی تکمیل و تهیة لغت مکمّل این گویش نادر فارسی محفوظ در ماورای مرزهای زبان و ادبیات فارسی است که عملاً اجرای آن امری صواب و ماندگار خواهد بود.
میراث مکتوب
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید