فهرست تواریخ؛ مرجع شناسی تاریخ

افزودن به علاقه‌مندی‌ها

از ناشناسی كه بایستی از سدۀ 12ق باشد، كه نام خود را یاد نكرده است و آغاز می‏كند به اینكه: ما كتابی در تاریخ نداریم كه ما را از مطالعۀ دیگر كتابها بی‏ نیاز كند. زیرا اگر خواسته باشند كتابی جامع بنگارند به بیش از صد جلد ضخیم می‏رسد. نگارندۀ «حبیب‌السیر» كه قصد جامعیت را داشت، بسیاری از طبقات را به كوتاهی برگزار كرده و بیشتر پادشاهان هند را ننوشته است، «روضة الصفا» كه می‏خواسته نیز كاری از پیش نبرده است. خاندان اموی را به تفصیل پرداخته و بیشتر عباسیان را كوتاه آورده است. و بیشتر پادشاهان عرب و مصر و شام را نیاورده است. همچنین است دیگر كتابها. پس بایستی فهرستی ساخت مبسوط که احوال هر طبقه را كه مطلوب باشد به یكی از كتابها حواله كرد. سپس اشاره به سهم مردم مغرب و مصر و شام و حجاز و یمن و ایران و فرارود در تاریخنگاری می‏پردازد. آنگاه نام كتابها را همراه نگارندگان و موضوع آنها را برمی‏شمارد و به نقد آنها می‏پردازد.
تاریخ رشیدی، صحیفه شاهی، اكبرنامه، جهانگیر نامه، پادشاهنامه. سپس برمی‏گردد و به تفصیل می‏پردازد: تاریخ طبری، تاریخ ابن اثیر، البدایة و النهایة، منتظم ابن جوزی، مرآت‌الزمان، تاریخ ذهبی، تاریخ ابن خلدون، تاریخ مقریزی (السلوك فی الدول الملوك)، نفخ الطیب مغربی، ازكتابهای مبسوط فارسی: روضة الصفا، تاریخ الفی، ترجمۀ فتوح ابن اعثم، احسن التواریخ روملوی، تاریخ عالم آرا، العقود و اللولویة فی تاریخ‌الدولة الرسولیة، بغیة المستفیذ فی اخبار مدینة زبید، المقفی للمقریزی، كتاب مصطفی افندی، هشت بهشت، جهانگشای جوینی، جامع رشیدی، تاریخ حافظ ابرو، مطلع السعدین، ظفرنامۀ یزدی، واقعات بابری، تاریخ جوهر آفتابچی، اكبرنامۀ علامی، اقبالنامۀ معتمدخان، تكملۀ اكبرنامۀ نامی، طبقات اكبری، مآثر جهانگیری، عمل صالح، مقدمۀ پادشاهنامۀ معتمدخان، پادشاهنامۀ امینا، عالمگیرنامۀ پسر امینا، تاریخ فرشته، تاریخ بداونی، تاریخ ملا داود بیدری، برهان المأثر، مرآت سكندری، ظفر الولایۀ مظفر الولایة.
آغاز:   الحمدلله علی افضالة والصلاة و السلام علی حبیبه و رسوله... اما بعد، بر رای بیضای طالبان علم تاریخ و سیر و اخبار و آثار و راغبان فن واضح.
انجام:   و تألیفی بر روی كار آورده شود، حقی عظیم بر منسوبان این دودمان عالیشأن ثابت كرده باشند. و ما ذلك علی‌الله بعزیز. تمت.
منابع دیگر:   بادلیان ص 1 ش 1؛ (فیلمها، 582/1).
(5)45،  نستعلیق خوش، سدۀ 12ق، (گ 78 رـ85 پ). (عكس).
شمث‍ 141422
اصل نسخه:   بادلیان ش 1 (ص 1) و فیلم آن دانشگاه، ش 1229 (فیلمها، 582/1).
این گفتار را كه به نظر این ناچیز قابل چاپ بود، از روی این نسخۀ عكس ویرایش كرده، نام كسان و كتاب‏ها را تبیین كرده بودم، و به یكی از آشنایان که یادبود كسی (بزرگواری) را گرد می‏آورد، سپردم و رفت كه رفت تا اینکه در آذرماه 1381 خ، از سوی انجمن آثار و مفاخر فرهنگی چاپ شده است ]زندگینامه، ص 117-141[.

خرید فایل اسکن