دانشنامه جهان

افزودن به علاقه‌مندی‌ها

از غیاث ‏الدین علی ‌بن‏ علی امیران اصفهانی. در حكمت طبیعی، از آثار علوی و كمی از مباحث عامه و پزشكی و تشریح. در 10 «فصل» و 20 «اصل» و 4 «نتیجه» و 1 «خاتمه». در شهر خود، بدخشان نگاشته است. تاریخ نگارش و نام مهدا الیه و فهرست بخشها در منابع به چندگونه آمده است. در دیباچۀ نسخۀ دردست نام مهدا الیه سلطان محمود بهادرخان و در خاتمه تاریخ نگارش 879ق یاد شده است و فهرست مطالب در دیباچه چنین آمده است:
فصل‌ها: 1. در پدید آمدن عقل كل و نفس كل، 2. پدید آمدن افلاك و ترتیب ایشان، 3. گردش افلاك و مدت دور هریك، 4. پیدا شدن عناصر و مكان هر یك، 5. تقسیم عناصر، 6. كیفیاتی كه لازم عناصراند، 7. طبقات عناصر، 8. شكل افلاك و چگونگی ایستادن زمین، 9. حقیقت جسم، 10. تقسیم جسم به بسیط و مركب، اصل‌ها: 1. استحالت عناصر، 2. سبب پیدا شدن بخار و دخان، 3. سبب پیدا شدن باد، 4. پیدا شدن ابر، 5. تولد باران، 6. پیدا شدن برف، 7. تگرگ، 8. نژم (شب نم)، 9. پیدا شدن رعد، 10. برق، 11. صاعقه، 12. پیدا شدن كواكب منقضه و شهب و ذوات الاذناب، 13. علامات حمره، 14. پیدا شدن شمیسات، 15. حدوث نَیازك، 16. قوس قزح، 17. هاله، 18. زلزله، 19. برآمدن آواز از زمین و باد و آتش از درون زمین، 20. پیدا شدن آب چشمه و كاریزها و چاه. نتیجه‏ها: 1. پیداشدن معادن، 2. پیدا شدن نبات، 3. پیدا شدن حیوان، 4. پیدا شدن انسان، و نتیجه‏ها دارای بخشهای كوچكتر: مخزن، فصل، اصل و نكته است. خاتمه در تشریح اعضای انسان در چند «وصل».
دست كم 2 بار چاپ شده است.
آغاز:   سزاوار ستایش و سپاس مبدعی است كه به اقتضای ذاتی كه در لسان... و پس از قیام به ادای شطری از سپاس مبدع می‏نماید این كمترین...
انجام:   از عروق صغاری كه مایلند از غصون زحم. تمام شد...
منابع دیگر:   ذریعه، 46/8 نام مهدا الیه به دو گونه و تاریخ نگارش 879 آمده است؛ نسخه‏ها، 422/1 نام مهدا الیه به دو گونه و تاریخ نگارش 871 ق (8 نسخه)، همانجا 664 (3 نسخۀ‏ دیگر)؛ مشترك، 434/1 (7 نسخه)؛ مشار، 2027/2 (2 چ).
78،   نستعلیق پخته، بی‌تاریخ، 138 گ، 15 س (عکس).     شمث‍ 141510
اصل نسخه:   آستان‌قدس، ش 515 (آستان‌قدس، نامگو، 243).
 

خرید فایل اسکن