خلاصة الطب

افزودن به علاقه‌مندی‌ها

از ناشناس، كه در آغاز نسخه از وی به: مولانای اعظم، كامل، رئیس‌الحكما و مفخرالاطبا سراج‌العلما راسخ العلم و الیقین (ق) یاد شده است.
كهنترین نسخۀ شناخته شدۀ آن نوشتۀ 1063ق (نسخه ‏ها، 530/1) است ولی نثر و روش نگارش آن نشان می‏دهد كه از آن تاریخ بسیار كهنتر است. نسخه ‏های آن با یكدیگر جدایی دارند. نسخۀ دردست در پنج «بخش» است، و هر بخش در چند «باب» و «فصل»هایی. 
بخش نخستین در 18 «باب»: باب 1. اندر بیماریی كه مادی باشد چند است و نشان هریك، 2. در فرق میان بیماریی كه از ماده بود و امتلا، 3. اندر آنكه امتلا از چند گونه بود، 4. اندر نشانها كه خبر دهد از بیماری، 5. اندر نشانها كه نیك بود از بیماری...، 10. اندر تدبیر باز داشتن مضرتها، 18. اندر تدبیر مسافران. بخش دوم در علاج بیماریها از سر تا پا، در 30 «باب»: باب 1. اندر سرسام و درد سرگرم، 2. اندر سرسام و درد سر سرد، 3. اندر مالیخولیا، 4. اندر غفلت و فراموشی، 5. اندر سكته، 10. اندر تشنج، 15. اندر بیماری دهان و زبان و دندان و حنجره و حلق، 20. اندر انواع قولنج، 25. اندر یرقان، 30. اندر نقرس، بخش سیم در تب‌ها، 2 «باب»: باب 1. انواع تبها و علاج آن، 2. اندر انواع آبله و حصبه. بخش چهارم، اندر علاج ریشها و جراحت‌ها و آماس، در 11 «باب»: باب 1. در آماس كردن، 5. اندر جرب و خارش، 10. اندر جراحت، 11. اندر خا (؟) در عضوی، بخش پنجم در مجر (؟) و زهرها و زینت، 3 «باب»، باب 1. در مجر، 2. در زینت، 3. اندر علاج زهرها.
آغاز: حمد و سپاس و ثنای بی قیاس خالقی را سزد كه به امر كن‌فیكون طبقات سماوات بوقلمون بی معونت ستون برافراشته، و ارض... اما بعد، چنین گوید مولانای اعظم كامل رییس‌الحكما و مفخرالاطبا سراج العلماء راسخ العلم و الیقین قدس‌الله روحه، كه بعد از معرفت طبی [طب] و قواعد و قانون او به علمی‌و عملی به طریق متقدمان، شروع به تجارب و امتحان... فصل در بیان آفرینش. بدانكه موجد موجودات وجود آدم را بر مثال عالم آفرید و حكما گفته ‏اند كه الانسان عالم مستجمع و العالم انسان متفرق.
انجام: پنج شیشه عسل مصفی سه وزن ادویه می‏نماید. تمت رسالة خلاصة الطب فی (22 صفر 1082 ق).
منابع دیگر:   فهرستواره، 3435/5 «خلاصة الطب»؛ نسخه‏ ها، 530/1 (7 نسخه)؛ استوری، پزشكی، 321.
(4)25،نستعلیق تحریری، (22 صفر 1080ق)، (گ 7 ر ـ 145 ر). (عکس).    شمث‍ 130900
اصل آن: ملك، ش (4)4226 (ملك، 287/7).

خرید فایل اسکن