الوافی

افزودن به علاقه‌مندی‌ها

از ملا محسن، فیض کاشانی (1007-1091ق/ 8- 1599-1680م)، محمد بن مرتضی، در جمع و شرح حدیث‌های کتاب‌های چهارگانۀ اصلی شیعه (: کافی، من لایحضره الفقیه، استبصار و تهذیب). نخست آیت‌ها سپس حدیث‌ها و گاهی با سربند بیان، به گزارش آنها می‌پردازد، و در 1068ق به پایان برده است. 
در 1 «مقدمه» که خود در 3 مقدمه است و 14 «کتاب» و 1 «خاتمه» که این یکی در اسانید حدیث‌ها است. و هر یک با دیباچه و سرآغازی جداگانه: کتاب 1. العقل و الجهل و التوحید، 2. الحجة، 3. الایمان و الکفر، 4. الطهارة و الزینة، 5. الصلاة و القرآن و الدعا، 6. الزکاة و الخمس و المیراث، 7. الصوم و الاعتکاف المعاهدات، 8. الحج، 9. الامر بالمعروف و القضاء و الشهادات، 10. المعایش و المعاملات، 11. المعطم و المشرب، 12. النکاح و الطلاق، 13. الموت و الجنایز و الارث، 14. الروضة. و هر کتاب در چند «باب». 
چند بار در چند مجلد چاپ شده است. 
آغاز مجلد 1 (پس از نمایۀ کتاب):   نحمدک اللهم یا من هدانا بانوار القرآن و الحدیث لمعرفة الفرایض ... اما بعد، فیقول خادم علوم الدین ... محمد بن مرتضی المدعو بمحسن ... هذا یا اخوانی کتاب وافی فی فنون علوم‌الدین. 
انجام:   آخر ابواب معرفة مخلوقاته و افعاله سبحانه و بتمامه قد تم الجزء الاول من کتاب الوافی و هو کتاب العقل و العلم و التوحید و یتلوه فی الجزء الثانی فی کتاب الحجة ان شاءالله تعالی... 
منابع دیگر:   ذریعه، 6/ 229-230؛: چند «حاشیه» بر آن، همانجا، 164/14-165: چند «شرح» از آن، همانجا، 13/25؛ اعلام، 1804/2: فیض؛ طبقات، 491/11؛ مشار، عربی، 981: برای چاپ‌هایش؛ مشار، مؤلفین، 5/ 799: برای کارهای چاپیش؛ مرعشی، 261/1. 
2174،   نسخ خوش، 1083 ق، مجلد 1. آغاز و انجام برابر نمونه، مقابله شده، رکاب زیر رویه‌ها، افتادگی‌ها و اصلاح‌ها در کناره‌ها. 
با نشان مهر گرد درشت تاج‌دار «هو الواقف. وقف کتابخانۀ آقای حاج محمد خان اعلا الله مقامه» (ص 5، 282 و چند جای دیگر). 
283 ص، 23 س، 10/5×21/5، 21×30 سم‍ ، فتو.     شمث‍ 252399
1417،   نسخ پخته، مقیم، محمدتقی بن محمد مقیم الملقب به صفا، 16 محرم 1122 ق، مجلد 2، «کتاب الحجة». آغاز: حمدله و الصلوة و السلام علی اهل بیت رسول الله ثم علی رواة احکام الله ثم علی من انتفع بمواعظ الله. کتاب الحجة و هو الثانی من اجزاء کتاب الوافی تصنیف. انجام: سلام الله علیهم و بتمامه قد تم الجزء الثانی من کتاب الوافی و هو کتاب الحجة و یتلوه الجزء الثالث کتاب الایمان و الکفر انشاء الله... 1122ق. 
567 ص، 16 س، 12/5×19/5، 21×5/ 29 سم‍ .     شمث‍ 251622
1511،   نسخ خوش، با یادداشت سماع «ولد المؤلف ابومحمد»، صفر 1121ق. در پایان جزء سوم (ص 265). مجلد سوم (کتاب ایمان) و مجلد چهارم (کتاب طهارة) است. آغاز پس از فهرست. حمدله. صلاة... کتاب الایمان و الکفر و هو ثالث من اجزاء کتاب الوافی تصنیف. انجام این جزء: هذا آخر ابواب الذنوب و تدارکها و بتمامها قد تم الجزء الثالث من کتاب الوافی و کتاب الایمان و الکفر و یتلوه الجزء الرابع کتاب الطهارة (ص 265). 
آغاز جزء چهارم پس از فهرست: حمدله. صلاة. کتاب الطهارة ... و هو الرابع من اجزاء کتاب الوافی تصنیف (ص 276). انجام این جزء: و التزیین و بتمامها قد تم کتاب الطهارة و التزیین الذی هو الجزء الرابع من اجزاء کتاب الوافی و یتلوه فی الجزء الخامس کتاب الصلاة (ص 405). با نشان مهرها و یادداشتهای تملک بسیار: ابن حاجی محمد یزدی 1211؛ نشان مهر بیضی «محمد باقر العلوم» (ص 1) و تملک ابن محمد جعفر محمد حسن فیروزآبادی (ص 7)، و نشان مهر بیضی «العبد علی‌اکبر ... » (همانجا)، و نیز تملک ابن محمد تقی محمد علی اصفهانی 1139 با نشان مهر چهارگوش ناخوانا (همانجا)، وقف محمد علی با نشان مهر چهارگوش ناخوانا (ص 265)؛ با نشان مهر دایره‌ای بزرگ تاج‌دار «هو الواقف. وقف کتابخانۀ مرحوم آقای حاج محمد خان اعلی الله مقامه 1303» (ص 1)، و دیگر یادداشتها. با حاشیه‌های بسیار کمند و جدولبندی چند راه. 
405 ص، 33 س 14×24/5، 11×30 سم‍ ، فتو.     شمث‍ 251716
1781،   نسخ پخته، بی‌نام و بی‌تاریخ، جزء چهارم، از باب «طهارت» آغاز و در باب «الجمع بی کل من الظهرین و العشائین» ناتمام می‌ماند. آغاز: الحمدلله و الصلاة و السلام علی رسول الله ثم علی اهل بیت رسول الله ... باب الطهارة و التزیین و هو الرابع من اجزاء کتاب الوافی تصنیف محمد بن مرتضی المدعو بمحسن ایده الله. الآیات. قال الله تعالی... انجام: عن علی بن الحکم عن ابن بکیر عن. نمایۀ کتاب (ص 2-6) در 3 ستون، نشان مهر بیضی نسبتاً درشت ناخوانا (ص 2)، نشان مهر گرد درشت همیشگی تاج‌دار «هو الواقف. وقف کتابخانۀ ... حاج محمد خان ...» (ص 7 و 306). 
306 ص، 24 س، 13×22، 30×21 سم‍ ، فتو.     شمث‍ 252006
1777،   ثلث خوش، بی‌نام، 1069ق، مجلد 5، کتاب صلات و دعا است. آغاز: الحمدلله و الصلاة و السلام علی رسول الله ... کتاب الصلاة و الدعاء و القرآن و هو الخامس من اجزاء کتاب الوافی تصنیف محمد بن مرتضی المدعو به محسن ایده الله. الآیات. قال الله عزوجلّ. انجام: تم کتاب الصلاة و الدعاء و القرآن الذی هو الجزء الخامس من اجزاء کتاب الوافی و یتلوه فی الجزء السادس کتاب الزکاة و الخمس و المیراث... تسع و ستین و الف من الهجرة النبویة... 
در پایان چند واژه زیر کاغذ بازسازی رفته است. در کناره‌ها افزوده‌هایی با نشانۀ «منه». وقفنامه برای گروه شیخیان کرمان به تولیت محمد خان به تاریخ 1289 با نشان مهر بیضی کوچک (ص 2). با نمایۀ کتاب‌ها در ص 1. 
683 ص، 22 س، 14×26، 21×31 سم‍ ، فتو.     شمث‍ 252002
2189،   نسخ خوش، جمال‌الدین بن محمد قاسم الجبرانی، در مشهد خراسان، رجب 1117ق. جزء 6 و 7. کتاب الزکاة و الخمس و المیراث و کتاب النذر و الایمان. آغاز ج 6: الحمدلله و الصلاة و ... کتاب الزکاة و الخمس و المیراث و هو السادس من اجزاء کتاب الوافی تصنیف محمد (ص 4-183)، آغاز ج 7: الحمدلله و الصلاة و السلام ... کتاب الصیام و الاعتکاف و المعاهدات و هو السابع من اجزاء کتاب الوافی تصنیف محمد (ص 184-357). انجام ج 7: آخر ابواب النذور و الایمان و بتمامها تم الجزء السابع و هو کتاب الصیام و الاعتکاف و المعاهدات من اجزاء کتاب الوافی و یتلوه فی الجزء الثامن کتاب الحج و العمرة و الزیارات انشاءاله... انجامۀ نویسنده: العبد الجانی جمال‌الدین بن محمد قاسم الجبرانی... فی شهر رجب المرجب (1117ق) ... و آله الطاهرین. نمایۀ جزء 6 (ص 2-3)، نمایۀ جزء 7 (ص 184-185)، رکاب در زیر رویه‌های دست راست، نشانه‌ها و افزوده‌ها در کناره‌ها، حاشیه‌ها با نشانۀ «منه»، «م. ح. ق» سربندها ثلث و درشت. جدولبندی 5 راه. 
357 ص، 25 س، 13×21، 21×30 سم‍ ، فتو.     شمث‍ 252414
1499،   نستعلیق تحریری شکسته‌آمیز، بی‌نام، بی‌تاریخ، با نمایۀ مطالب در آغاز، پس از نمایه: الباب الاول فی الرزق و قد فصل اثنی عضر فصلاً. الفصل الاول. انجام: فان الله تبارک و تعالی یقول فمن یدله بعد ما سمعه، با نشان مهر دایره‌ای تاج‌دار «هو الواقف. وقف کتابخانۀ مرحوم آقای حاج محمد خان اعلی الله مقامه ... » (ص 3 و 162)، با خط خوردگی‌های بسیار، یادداشتها در کناره، شگفتی ندارد، اگر به خامۀ نگارنده باشد.  
329 ص، شمار سطرها یکسان نیست، 11×19/5، 21×29 سم‍ ، فتو. 
شمث‍ 251704
1536،   نسخ خوش، بخشی معرب، بی‌تاریخ، با تملک محمد معصوم المنصوری الدشتکی صفر 1937 که بایستی تاریخ رونویسی پیش از این باشد. دربرگیرندۀ جزءهای 4، 5، 6، 7: کتاب طهارت و تزیین، صلواة و دعا و قرآن، زکاة و خمس و مبرات، صیام و اعتکاف و معاهدات. با نمایۀ بخشها در جدول (ص 1-7)، نشان مهرها: نشان مهر چهارگوش «محمد معصوم الحسینی الدشتکی» (ص 7)، وقفنامۀ ابن لطف الله الواقف ابوالحسن با نشان مهر چهارگوش او «وقف لطف الله الحسینی الدشتکی» (همانجا)، و شش نشان مهر خوانا و ناخوانا (ص 642). آغاز: الحمدلله و الصلاة و السلام علی ... کتاب الطهارة و التزیین و هو الرابع من اجزاء الکتاب الوافی. انجام: و آله و سلم. آخر ابواب النذور و الایمان و بتمامها تم الجزء السابع من کتاب الوافی و یتلوه فی الجزء الثامن الحج و العمره و الزیارات، انشاء الله ... باسماع و مقابله، و حاشیه‌های بسیار در کناره‌ها و میان سطرها. 
642 ص، 30 س، 12/5×24، 21×30 سم‍ ، فتو.     شمث‍ 251741
2185،   ثلث تحریری پخته، ابن محمد رضا محمد، مدعو به ابراهیم، سدۀ 13ق، با تاریخ 1289ق در وقفنامه. مجلدهای 7 و 8. مجلد صیام و اعتکاف تا کتاب حج. آغاز ج 7: الحمدلله و الصلاة و السلام... کتاب الصیام و الاعتکاف و المعاهدات و هو السابع من اجزاء کتاب الوافی تصنیف محمد بن مرتضی .. (ص 2-175)، آغاز ج 8: الحمدلله و الصلاة... کتاب الحج و العمرة و الزیارات و هو الثامن من اجزاء کتاب الوافی تصنیف محمد بن مرتضی (ص 176-621). انجام: المشاهد و المساجد و بتمامها تم الجز الثامن کتاب الحج من اجزاء کتاب الوافی و یتلوها فی الجزء التاسع کتاب الحسبة و الاحکام و الشهادات. انشاءالله ... انجامۀ نویسنده: علی ید اقل خلق الله ابن محمدرضا المدعو بابراهیم... ؛ با وقفنامه بر گروه شیخیان کرمان به تولیت محمد خان و تاریخ 1289ق. و نشان مهر بیضی «درخشنده» (ص 1). 
621 ص، 24 س، 14×21، 21×30 سم‍ ، فتو.     شمث‍ 252410
2188،   نسخ خوش، محمد مدعو به ربیع، 1113ق. مجلد 9. کتاب الحسبة و الاحکام و الشهادات. آغاز: الحمدلله و الصلاة... کتاب الحسبة و الاحکام و الشهادات و هو التاسع من اجزاء کتاب الوافی تصنیف محمد بن مرتضی ... انجام: هدانا بهم و باحکامهم الی طریق القویم و الصراط المستقیم. آخر ابواب القضاء و الشهدات و بتمامها تم کتاب الحسبة و الاحکام و الشهادات من اجزاء کتاب الوافی و یتلوه فی الجزء العاشر کتاب المعایش و المکاسب و المعملات ... انجامۀ نویسنده: تم الکتاب فی حجة ثلاث عشر و مایة بعد الالف من الهجرة علی ید اقل الطلبه محمد المدعو به ربیع غفرله. با نمایۀ کتاب (ص 2-4). اصلاح‌ها در کناره‌ها. رکاب در زیر رویه‌ها. با نشان مهر گرد درشت تاج‌دار «هو الواقف. وقف کتابخانۀ ... محمد خان ... » (ص 1، 120، 310). 
310 ص، 26 س، 12×5/ 19، 21×30 سم‍ ، فتو.     شمث‍ 252413
1915،   نستعلیق شکسته‌آمیز، ابن میرزا مراد البیدگلی الکاشانی نعمة الله، دوشنبه اواخر ع 2/1176ق با نشان مهر بیضی «نعمت الله» و نشان مهر بیضی دیگرد «الهی نعمتی بیمنتهی ده» که هر دو نشان مهر از نویسندۀ نسخه است (ص 273). مجلد 10. آغاز (پس از نمایۀ بخش‌ها): حمدله. صلاة. کتاب المعایش و المکاسب و المعاملات و هو العاشر من اجزاء کتاب الوافی من تصنیف محمد بن مرتضی المدعو به محسن ایده‌الله تعالی. الآیات. قال الله عز و جل و لقد مکناکم فی الارض... انجام: و بتمامها تم کتاب المعاش و المکاسب و المعاملات من اجزاء کتاب الوافی و یتلوه فی الجزء الحادیعشر کتاب المطاعم ... فرغ من تسویده... ابن میرزا مراد البیدکلی الکاشانی نعمةالله. یوم ... شد آغاز و انجام این جلد وافی ــ بخ تحصیل اجر و رضای الهی ــ فراگیر زین از کتاب معیشت ــ گر از سال تحریر تاریخ‌خواهی. نمایۀ بخش‌ها در آغاز (ص 1-4). ماده تاریخ‌های به نظم (ص آستری و انجام). 
نشان مهر گرد درشت تاجدار همیشگی «هو الواقف... » (ص 5-274)، نشان مهر «الله و محمد و علی فی کل توکلی... » (ص 5). و نشان مهر چهارگوش «بعون الله ابن حسین» (ص 1). افتادگی‌ها در کناره آورده شده است. 
276 ص، 31 س، 10×23، 21×31 سم‍ ، فتو.     شمث‍ 252140
2182،   نسخ و ثلث درهم، محمد مدعو به ربیع، 1113ق (مجلد 10) و شنبه 19 صفر 1114ق (پایان)، مجلد 10 و 11. آغاز برابر ش 1915. انجام: و بتمامها تم کتاب المطاعم و المشارب و التجملات من اجزاء کتاب الوافی و یتلوه فی الجزء الثانی عشر کتاب النکاح و الطلاق و الولادات انشاء الله. مجلد 10 (ص 2-256) و مجلد 11 (ص 158- 459). نمایۀ هر مجلد در آغاز جای دارد. با نشان مهر تملک چهارگوش «ابوالقاسم الرضوی» (ص 5) و نشان مهر نیز تملک این یکی بیضی «عبده محمدعلی رضوی» (همانجا). اصلاحات و افزوده‌ها در کناره‌ها. 
459 ص، 26 س، 13/5×22/5، 21×30 سم‍ ، فتو.     شمث‍ 252407
1500،   نسخ خوش، ابن عنایت الله عبدالحسین مشهور به خطیب، 2 رجب، 1067ق. مجلد 11، آغاز: فهرست الجزء الحادی عشر من اجزاء کتاب الوافی فی المطاعم و المشارب... بسمله. الحمدلله و الصلواة والسلم علی رسول الله ثم علی اهل بیت رسول الله ثم علی رواة اجکام الله.... انجام: فی بطونه. ه‍ . آخر ابواب المساکن و الدواجر و بتمامها تم کتاب المطاعم و المشارب و التجملات من اجزاء کتاب الوافی و یتلوه فی الجزء الثانی عشر کتاب النکاح و الطلاق ... با یادداشت سماع مورخ محرم 1081ق (ص 241)، با نشان مهر بیضی «عبده محمد رضا ... » (ص 1) و نشان مهر دایره‌ای ناخوانا (همانجا)، نفش شمع‌دانی در کنار رویه‌ها، با یادداشتهای بسیار در کناره‌ها، خط خوردگی در بسیاری از رویه‌ها. 
241 ص، 21 س، 10/5×20، 21×5/ 29 سم‍ ، فتو.     شمث‍ 251705
1788،   نسخ تحریری، علی نقی بن محمد الحسینی، محرم 1207ق. مجلد 12، از کتاب نکاح و طلاق تا پایان ولادات. آغاز: الحمدلله و الصلاة و السلام علی رسول الله، ثم علی اهل بیت رسول الله ثم علی رواة الاحکام ثم علی من انتفع بمواعظ عز و جل. کتاب النکاح و الطلاق و الولادات و هو الثانی عشر من اجزاء کتاب الوافی تصنیف... انجام: آخر ابواب الولادات و بتمامها تم کتاب النکاح و الطلاق و الولادات من اجزاأ کتاب الوافی و یتلوه فی الجزء الثالث عشر کتاب الجنایز و الفرایض و الوصیّات و الحمدلله اولاً و آخراً و ظاهراً و باطناً. انجامۀ نویسنده: قد تم بحمدالله و توفیقه علی ید اقل الخلیفة علی نقی بن محمد الحسینی فی محرم الحرام سنة 1207. 
417 ص، 21 س، 14×21/5، 21×30 سم‍ ، فتو.     شمث‍ 252013
1956،   نسخ خوش، محمد ربیع بن میرزا محمد، 1116ق. مجلد 13، آغاز (پس از نمایۀ نام کسان، سپس نمایۀ 153 باب): الحمدلله و اصلاة و السلام علی رسول الله ثم علی اهل بیت رسول الله، ثم علی رواة احکام الله ... کتاب الجنایز و الفرایض و الوصیات و هو الثالث عشر من اجزاء الوافی من تصنیف محمد بن مراضی المدعو بمحسن ایده الله. الآیات، قال عزوجل کل نفس ذائقة الموت ... ، سپس «خاتمة کتاب الوافی» و هو الخامس عشر من اجزائه، فیها مشیخة الشیخین فی «الفقیه» و «التذهبین»، ثم استدرکاً فی اواخر الکتب الثلاثة... که نمایۀ کسان است به ترتیب الفبایی که در پایان این بخش آمده است: لختم و فی الله امداده ــ جمعت الاحادیث تاریخه 1068ق (ص 496-517). آنگاه گفتاری از «اقل خلق الله فضل الله» فی بیان المقصود من الالفاظ التی اختص اطلاقها بالکتاب الوافی (ص 518-521). آغاز: حمدله. صلاة. و بعد، فیقول اقل خلق اله فضل الله ... ، انجام: و هو عبدالله بن ابی یعقوب. 
افتادگی‌ها و یادداشتهای توضیحی در کناره‌ها، با نشان مهر گرد تاج‌دار «هو الواقف. وقف کتابخانۀ ... حاج محمد خان ... » (ص 15)، یادداشت تملک با نشان مهر چهارگوش «ابوالقاسم الرضوی» (همانجا)، و یادداشت خرید با نشان مهر بیضی سیاه شد (همانجا). 
521 ص، 26 س، 12/5×20/5، 21×30 سم‍ ، فتو.     شمث‍ 252181
1567،   نسخ پخته، بی‌نام، بی‌تاریه، با یادداشت تملک 1143ق. مجلد 13، از کتاب جنایز تا پایان مواریث. آغاز: الحمدلله و الصلواة علی رسول الله ... کتاب الجنایز و هو الثالث عشر من اجزاء کتاب الوافی تصنیف محمد ... قال عز و جل کل نفس ذائقة الموت. انجام: آخر ابواب المواریث و بتمامها ثم کتاب الجنایز و هو الجزء الثالث عشر من کتاب الوافی و یتلوه فی الجزء الرابع عشر کتاب الروضة.... 
نشان مهر گرد درشت تاج‌دار «هو الواقف. وقف کتابخانۀ مرحوم آقای حاج محمد زمان اعلی الله مقامه» (ص 358)، یادداشت مقابله با نسخۀ دستنویس نگارنده از محمد هاشم حسینی (همانجا)، نشان مهر بیضی «محمدرضا ... » (همانجا) و دو نشان مهر دیگر ناخوانا بیضی و چهارگوش، یادداشت «اجرت کتابت» و «شانزده دسته کاغذ و چهار ورق» (ص 1) و یادداشت «مجموعه ته جلد وافی هشتاد و دو هزار و هشتصد بیت است» (همانجا) و یادداشتهای دیگر همانجا، یادداشتها در کناره‌ها در توضیح متن و یا افتادگی‌ها. 
358 ص، 21 س، 12×20، 21×30 سم‍ ، فتو.     شمث‍ 251772
 

خرید فایل اسکن