سر؛ترجمۀ سر الاسرار

افزودن به علاقه‌مندی‌ها

منسوب به محمد بن زکریای رازی (د 240-854/320-932م) نام نگارنده بدینگونه در دیباچه آمده است. ولی در متن آمده: باب از قول محمدزکریا (ص 24 و دیگر جای‌ها). نام «سر» به عنوان نام کتاب در دیباچه آمده است، ولی نام کتاب در نمایۀ مجموعه (ص 1) «منافع دیباچه آمده است، ولی نام کتاب در نمایۀ مجموعه (ص 1) «منافع الاسرار» محمد بن زکریا آمده است.
کتابی به نام «اسرار» او به عربی با پیشگفتار به زبان آلمانی 1937م چاپ شده است (نجم‌آبادی 261). ولی نسخۀ در دست ترجمه را نمی‌ماند و بایستی اقتباس از کارهای او باشد.
نسخه‌های فارسی آن با یکدیگر در کمیت و بخشبندی یکسان نیستند، چنانکه در مجموعۀ ش 1786 دو نسخه در این زمینه و این نام هست: یکی بی‌دیباچه‌ای و آغاز می‌شود با نام کتاب و نگارنده آنگاه: «باب اول در شناختن عقاقیر است و این عقاقیر بر سه قسم است. اول ترابیه، دوم نباتیه، سیم حیوانیه»، این تحریر با سربندهای «باب» است بی‌شماره. تحریر دوم با دیباچه‌ای است.
در دیباچه سخن از 3 «مقاله» است: 1. در شناخت داروها که در این صنعت به کار آید، 2. در باز نمودن وضع آلت‌ها که این صنعت را بکار آید، 3. در باز نمودن هر شغلی که چگونه باید کرد. ولی در متن سربندها «باب» است بی‌شماره: باب در طلق، باب در تدبیر عقدها، باب در تدبیر آب‌ها، باب صفت ماء خالد، باب صفت راج‌ها، باب حل عقاب و جز آن.
در «ذریعه» از «سرالاسرار» همو در اکسیر نشانی آمده است، در 3 «باب» که برابر است با نمایۀ 3 «مقاله»ی پیشگفته: 1. معرفة العقاقیر، 2. معرفة الآلات، 3. معرفة التدابیر.
آغاز (1):   کتاب سرالاسرار لمحمد بن زکریا. بسمله. و هو حسبی. باب اول در شناختن عقاقیر است و این عقاقیر بر سه قسم است. اول ترابیه، دوم نباتیه، سیم حیوانیه. پس ترابیه بر شش قسم است: اول ارواح، دوم اجساد، سیم احجار، چهارم زجاجات، پنجم بوارق، ششم، املاح، اما املاح بر چهار قسم است.
آغاز (2):   حمدله. صلات. اما بعد، چنین گوید محمد بن زکریای رازی (عف) که بعد از تالیف اثنا عشریه در مسایل ملوکیه رساله‌ای که مسمی به منافع‌الاسرار است که کاشف مرموزات حکماست تصنیف کردم بر طریق تفصیل و بعد از این تصنیف‌الاسرار خواهم کرد به طریق اجمال و باید که از نااهل مخفی دارد.
منابع دیگر:   ذریعه، 165/12 «سرالاسرار» عربی؛ اعلام، 2085/3؛ نجم‌آبادی، مؤلفات و مصنفات، 260 «الاسرار»، 261 «سرالاسرار» به عربی.
(19)1786،   نستعلیق خوش، ابوالقاسم، 22 ج 1263/1ق (ص 310-425). آغاز برابر نمونه یکم، انجام: و به خدای تعالی است مر دیدن و قوه. تمام شد کتاب اسرار به یاری خدا و نیکویی. توفیق دهد خدا بر صاحبان دانش و بینش. حرره ابوالقاسم... 1263.
18 س، 13×12 سم‍ .     شمث‍ 252011
(1)1786،   نسخ روشن، بی‌نام، و بی‌تاریخ، سدۀ 13ق (1263ق) (ص 5-62). آغاز برابر نمونۀ دوم، انجام: و یسمون الحکماء الماء الحریف و الماء المثلث. تم.
18 س، 12/5×21 سم‍ .     شمث‍ 252011

خرید فایل اسکن