دستور زبان فارسی

افزودن به علاقه‌مندی‌ها

از ناشناسی پیش از ع 1/984ق که تاریخ نسخه است. نسخه همراه است با «فعل مضارع؛ دستور زبان فارسی» (هف). گویا از نگاشته‌های روزگار عثمانی بوده و در آنجا نگاشته شده است که بسیاری واژه‌ها به ترکی ترجمه شده است. 
آغاز می‌شود با: و این کتاب بر چهارگونه است: 1. مصادر فارسی، هر حرف در یک باب (جز هشت حرف ثا، حا، ذال، صاد، ظا، عین و قاف)، 2. در قواعد امثلۀ پارس، 3. در انواع امثله، 4. در اسم‌ها «بر مشتق مصادر» که از این نیز چهار حرف نیامده است: ثا، ذال، صاد و ظا. سپس هر حرف از مصادر در 3 «باب»: مفتوح الاول، مکسورالاول، مضموم الاول، بخش‌بندی شده است. برای مثال: باب الاول فی الالف المفتوحة من المصادر ]: آختن/ قلج چکمک و چالمق[، باب الف المکسوره ]: اِسراکیدن (پیچانیدن، سربه‌سر گذاشتن)/ طلشمق[ تا «الیاءالمضمومه» (ص 177-248). «الباب‌الثانی فی قواعد الامثلۀ الفارسیه» که درواقع دستور صرف مصادر فارسی است. «افعال سته: ماضی، مضارع، فاعل، مفعول، امر، نهی» در 8 «قاعده» (ص 248-268). الباب الثالث فی‌الامثله ]: بدانکه ایدک الله، مصادر پارسی دو گونه باشد: لازم و متعدی، و این هر دو را جمع و مفرد باشد، و آن همه را نفی و مثبت باشد[ (ص 268-282)، الباب الرابع فی‌الاسماء المفتوحه ]آب، واو، آبدان، آبدار، آبله...[، اسماء المکسوره، المضمومة هریک در یک «باب» بی‌شماره و می‌رسد به «یاء» المفتوحه]: یاری، یای، یاور، یاران...[، یاء المکسوره، یاء المضمومه]: یُشتَرم، یوهه...[ (ص 282-484). 
آغاز:   شکر و سپاس بی‌قیاس مر آن قادری را که به یک نظر رحمت خلق را از کتم عدم... بدانکه اسعدک‌الله فی‌الدارین، این الفاظ چند است که در زبان فارسی برای طلبه جمع کردم، لغتی که در افواه خلق متداول است. هرکسی که زبان پارسی را بجوید آموختن این را باید. 
انجام:   المضمومة. یِشتَرم، یوهه، ویهه، یوغ، یوز، یوز دای، یوبه، تم. فی اوایل ربیع‌الاول سنة 984. 
منابع دیگر:   مشترک، 13/2459 برای «دیباچۀ فرهنگ جهانگیری» که نخستین دستور زبان فارسی شناسانده شده، همانجا 2461 «اصول فارسی» که نخستین کتاب مستقل در این زمینه شناسانده شده است.

خرید فایل اسکن