اصول الملاحم؛ ملحمۀ دانیال

افزودن به علاقه‌مندی‌ها

از حبیش تفلیسی، ابوالفضل حبیش بن ابراهیم بن محمد، ستاره‌شناس سدۀ ششم. چند تحریر از آن در دست است: یکی در 12 «باب» و «فصل»هایی (نک‍ : هف‍ ، ج 1/21). و این یکی در 2 «مقاله» و «فصل»هایی. در دیباچۀ نسخۀ در دست، آمده: اصل این کتاب را دانیال پیامبر نهاده است. پس از وی فرزانگان باستان چون بوذرجمهر و «دالیس» (چنین)، که هریک به روزگار خود تجربتی کرده‌اند و در کتابهای خویش باز نموده‌اند. پس از ایشان حضرت امام جعفر صادق. چهار کتاب دیگر (نک‍ : ذریعه 22/202 «ملحمة الصادق») مختصرتر از کتاب دانیال نهاده‌اند. نگارنده می‌افزاید پس از پرداختن از «قانون الادب»، این کتاب را در 2 «مقالت» نهادم و «اصول الملاحم» نام کردم: مقالت نخستین در استخراج حکم دلیل و 25 علامت بر حسب ماههای رومیان، در 28 «فصل»: فصل 1. دلیل‌های کسوف آفتاب، 2. دلیل‌های خسوف، 3. دایرۀ آفتاب، 4. دلیل‌های ماه نو برآمدن، 5. دلیل‌های ستارۀ گیسودار، 10. دلیل‌های علامت مانند شخص که در هوا پیدا شود در سرخی که در آسمان پدید آمد، 20. در تاریک شدن هوا از گرد، 25. در زمین‌لرزه، 26. گرمای بی‌هنگام،27. سرمای بی‌هنگام، 28. باریدن برف بی‌هنگام، مقالت دوم در استخراج آن 28 علامت، برحسب بودن ماه در برجی از بروج از گفتار حکمای قدیم، در 28 فصل: 1. دلیل‌های کسوف آفتاب، 2. دلیل‌های خسوف، 3. دلیل‌های دایرۀ آفتاب، فصل‌ها به همان ترتیب مقالت نخستین است، تا 28 که در باریدن برف بی‌هنگام است. و در پایان «خاتمه»ای در 4 «فصل»: در چهار فصل طبیعت.
آغاز:   بسمله. سپاس خدای را که بیافرید دو جهان را و بیاراست به خورشید و ماه و کواکب آسمان را... اما بعد، چنین گوید شیخ کمال‌الدین جمال الاسلام ابوالفضل حبیش بن... چون از کتاب قانون الادب پرداختم... .
انجام:   چهاردهم آذر از اول نوروز فروردین ماه جلالی که آن را نوروز سلطانی خوانند، و آنچه از این احکام به ما رسید شرح شد. خواننده را فایده بود انشاءالله تعالی وحده العزیز. تمت.
منابع دیگر:  اعلام 1/517؛ فهرستواره 4/3143 نمایه؛ حاجی خلیفه، 2/1818 «ملحمۀ دانیال»؛ بغدادی، هدیه، 1/263 «اصول الملاحم و ملحمۀ دانیال» به گونۀ 2 کتاب؛ ذریعه، 2/212 «اصول الملاحم»، همانجا 22/201 «ملحمۀ دانیال»؛ صفا، 2/998 «ملحمۀ دانیال یا اصول الملاحم»؛ نسخه‌ها، 1/238 «اصول الملاحم یا ملحمۀ دانیال» (2 نسخه)؛ مشار، فارسی 4/4941 «ملحمه (ملهمۀ) دانیال»، (1 چ).

خرید فایل اسکن