شامل ۲۰۱۹ سند و نامه
ارباب جمشید جمشیدیان

ارباب جمشید در ۱۲۲۹ش در یزد و در خانواده‌ای زرتشتی دیده به جهان گشود. در ۱۱ سالگی در تجارت‌خانۀ ارباب رستم مهربان در بروجرد مشغول به کار شد و تا بیست سالگی در آنجا کار کرد. سپس به خواست ارباب رستم به تهران آمد و به مدت ۷ سال ادارۀ شعبۀ تجارت‌خانۀ ارباب رستم در سرای مشیر خلوت را بر عهده گرفت. پس از آن خود تجارت‌خانه‌ای بنا نهاد و فعالیتش را در امور بازرگانی و صرافی آغاز کرد. مرکز فعالیتهای تجاری و صرافی وی با نام «تجارت‌خانه جمشیدیان» در سرای مشیر خلوت قرار داشت. به‌تدریج از تجار معروف بازار تهران شد و موفق شد تا شعبه‌هایی از تجارت‌خانۀ خود را در بیش از ۱۲ شهر دایر کند و بعدها هم شعبه‌هایی در کلکته، بمبئی، پاریس و بغداد تأسیس کرد. تجارت‌خانۀ جمشیدیان علاوه بر فعالیتهای صرافی و تجاری به اموری همچون امانت‌فروشی، کارپردازی برای حکام ولایات و رسیدگی به امور مالی گمرکی نیز می‌پرداخت. این تجارت‌خانه به دلیل آنکه معاملات تجاری کلان انجام می‌داد و مهم‌ترین مشتریانش از میان اعیان و ثروتمندان بودند، به سرعت پیشرفت کرد و در آستانۀ مشروطیت از مهم‌ترین مراکز تجاری و صرافی تهران به شمار می‌آمد. او در صرافی خود به امور مالی درباریان و دولتمردان نیز می‌پرداخت و با بسیاری از آنها دوستی داشت. اغلب کارکنان تجارت‌خانۀ جمشیدیان زرتشتی بودند. به زودی صاحب املاک پرشمار و اراضی وسیع در تهران و سایر مناطق کشور شد. بنابر اسناد به‌جای‌مانده از او، در اصفهان، اراک، تبریز، قزوین، رشت و خراسان املاکی چند داشت. در تهران و به‌ویژه در منطقۀ غرب و شمال حصار ناصری صاحب زمینها و املاک گسترده بود. بخشی از اسناد به‌جای‌مانده از او به قناتهای تهران اختصاص دارد که برخی از آنها را به مالکیت داشت و در آبادانی اراضی اطراف تهران از آنها بهره می‌برد.

او در دورۀ مظفری از معتبرترین تجار و صرافان تهران به شمار می‌آمد. مظفرالدین‌شاه در ۱۲۸۲ش وی را ملقب به «رئیس‌التجار» کرد.

با استقرار مشروطه در ایران اعتبار و نفوذش باعث شد که زرتشتیان بر خلاف دیگر اقلیتهای مذهبی ایران که نماینده‌ای در مجلس نداشتند، از دورۀ اول مجلس شورای ملی دارای نماینده باشند. به خواست زرتشتیان و با حمایت آیت‌الله بهبهانی و به رغم خطر مخالفت علمای اصفهان و عتبات، ارباب جمشید نخستین زرتشتی بود که توانست به ‌عنوان نمایندۀ مجلس انتخاب گردد. او از دست‌اندرکاران طرح نافرجام تأسیس بانک ملی در دورۀ اول مجلس شورای ملی بود. همچنین در ۱۲۸۶ش از طرف محمدعلی‌شاه به ‌عنوان رئیس مخزن دولتی تعیین شد.

در ۱۲۹۱ش تجارت‌خانۀ جمشیدیان دچار بحرانی شد که با گذشت ۱۰ سال سرانجام به ورشکستگی و تعطیلی آن انجامید. در ۱۲۹۹ش محکمۀ تجارت تهران رسماً توقف فعالیت تجارت‌خانۀ جمشیدیان را اعلام داشت.

او در ارتقای جایگاه اجتماعی زرتشتیان نقش مهمی داشت. کمک به فقرا و مستمندان و فعالیتهای عام‌المنفعه از صفات اخلاقی او بود. در تابستانها که آب در تهران کم بود، آب قناتهای امیرآباد و جمشیدآباد را به رایگان در اختیار مردم تهران قرار می‌داد. تجارت‌خانۀ جمشیدیان هر شب جمعه ۵۰تومان پول به فقرای تهران می‌داد. همچنین دبستان جمشید جم به هزینۀ ارباب جمشید تأسیس شد. امروزه خیابان ارباب جمشید در منوچهری به نام او است.

ارباب جمشید در ۱۳۱۱ش از دنیا رفت.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

سرکار خانم پریدخت جمشیدیان، نوۀ پسری ارباب جمشید، در آبان‌ماه ۱۳۹۴ تعداد ۲۰۱۹ سند و نامه از اسناد و مدارک مرحوم ارباب جمشید را به مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی اهدا کرد. در مجموعه اسناد وی اسنادی مربوط به املاک و معاملات ارباب جمشید به چشم می‌خورد. برخی دیگر از اسناد به‌جای‌مانده از ارباب جمشید به قناتهای تهران اختصاص دارد که بخشی از آنها در مالکیت ارباب جمشید بود و در آبادانی اراضی اطراف تهران از آنها بهره می‌برد.

این مجموعه در زمینۀ تهران‌شناسی یکی از مجموعه‌های بسیار گرانقدری است که خاندان محترم ارباب جمشید به این مرکز اهدا کردند که به صورت مستقل نگهداری می‌شود و اکنون مرکز مشغول تهیۀ شناسنامه برای هریک از اسناد جهت سهولت رجوع به این منابع ارزشمند است.

ورود به سایت

مرا به خاطر بسپار.

کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما

کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور

کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید

ارسال مجدد کد

زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:

ثبت نام

عضویت در خبرنامه.

قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید

کد تایید را وارد نمایید

ارسال مجدد کد

زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.: