سپهبد حاجعلی رزم‌آرا در ۱۲۸۰ش در تهران به دنیا آمد. پدر و جدش هر دو نظامی و مادرش از خانواده‌ای دیوانی، لشکرنویس و منسوب به خاندان قاجار، بودند. تحصیلات خود را در مدرسه‌های اقدسیه، انتصاریه و آلیانس گذراند و مدرسۀ نظام مشیرالدوله را با اخذ درجۀ ستوان دومی به پایان برد. سپس وارد بریگاد مرکزی شد و پس از مدت کوتاهی خدمت به مسئولیت ادارۀ آجودانی هنگ برگزیده و برای مقابله با پیشروی جنگلیها عازم شمال شد. در ۱۳۰۱ش به درجۀ ستوان یکمی ارتقا یافت. در ۱۳۰۲ش راهی فرانسه شد و تحصیلات نظامی را در دانشگاه نظامی سن‌سیر آغاز کرد و پس از دو سال به ایران بازگشت. در ۱۳۰۶ش در خرم‌آباد به درجۀ سرگردی ارتقا یافت و پس از بازگشت به تهران به مقام کفیل فرمانده هنگ منصور در کرمانشاه منصوب شد. در ۱۳۰۸ش به درجۀ نایب سرهنگی ارتقا یافت و در ۱۳۱۱ش با حفظ سمت قبلی، فرماندهی تیپ لرستان به او‌ واگذار شد. در ۱۳۱۲ش به درجۀ سرهنگی ترفیع یافت. پس از مدتی به علت پروندۀ سنگینی که برایش ساخته بودند به تهران انتقال یافت و به خدمت در دانشگاه جنگ و ترجمۀ منابع درسی نظامی از فرانسوی به فارسی مأمور شد، اما پس از مدتی مأمور تشکیل دایرۀ جغرافیایی ارتش شد و سمت مدیریت دروس دانشگاه جنگ به او سپرده شد. در ۱۳۱۸ش به رتبۀ سرتیپی ارتقا یافت و به عضویت شورای عالی جنگ برگزیده شد.

رزم‌آرا با درجۀ سرتیپی به فرماندهی لشکر یک در تهران و در ۱۳۲۲ش به فرماندهی آمادگاه تهران منصوب شد. دو ماه هم ریاست ستاد ارتش به عهدۀ او بود و پس از آن به فرماندهی دانشکدۀ افسری منصوب شد. در ۱۳۲۳ش به درجۀ سرلشکری ارتقا یافت و بار دیگر رئیس ستاد ارتش شد ولی پس از مدتی از کار کناره گرفت. اما دوباره به ارتش بازگشت و از ۱۳۲۵-۱۳۲۹ش ریاست ستاد ارتش را عهده‌دار بود. در ۱۳۲۷ش سپهبد شد و در ۱۳۲۹ش به نخست‌وزیری منصوب شد و در طول زمان خدمت به اخذ نشانهای متعددی نائل گردید ولی در ۱۶ اسفند همان سال در مسجد شاه ترور شد. پیکرش پس از اجرای مراسم قانونی در شهرری در آستانۀ حضرت عبدالعظیم در آرامگاه خانوادگی واقع در ضلع شمال غربی باغ طوطی به خاک سپرده شد که قبلاً مادر و خواهر وی بانوان قمر نظامی و فاطمه رزم‌آرا (حشمتی) آرمیده بودند و قبل از انقلاب اسلامی آقایان محمد رزم‌آرا (پدر) و سرلشکر دکتر سیف‌الله پارسا (شوهر خواهر) و بانو انورالملوک هدایت (رزم‌آرا) همسر سپهبد و بعد از انقلاب بانو ایران نظامی (همسر دوم محمد رزم‌آرا) و سرلشکر حسن رزم‌آرا (برادر) دفن گردیده‌اند.

رزم‌آرا در عرصۀ تألیف و تحقیق جایگاهی را از آن خود کرده است. سلسله کتابهایی با عنوان جغرافیای نظامی ایران و عنوانهای فرعی خراسان شمالی و جنوبی، گرگان و دریای خزر، گیلان و مازندران، آذربایجان خاوری و باختری، کردستان، کرمانشاهان، پشتکوه، لرستان، خوزستان، جزایر خلیج فارس، کرمان، فارس، مکران، کویرهای مرکزی ایران، اصفهان و بختیاری، قسمتهای مرکزی، نقشۀ عمومی کشور و جغرافیای عمومی کشور و چند مقالۀ کوتاه و بلند هم دربارۀ بلوچستان انگلیس، ترکستان شوروی، قفقازیه، ترکیه، افغانستان و عربستان به صورت جزوه و کتاب کوچک چاپ کرده است. خود او مدعی است که برای گردآوری اطلاعات دست اول بیش از ۱۵۰۰۰۰ کیلومتر در ایران سفر کرده و در اواخر ۱۳۱۹ش سراسر کشور را دیده بود. پیش از هر سفری اسناد و مدارک مربوط را از نظر می‌گذرانده و در جریان اردوکشی نظامی اطلاعات مستقیم به دست می‌آورده و نقشه‌های پیشین را تصحیح می‌کرده است. دکتر محمدحسن گنجی معتقد است که از رزم‌آرا بیش از هر مؤلف دیگری در زمینۀ جغرافیای نظامی ایران اثر به جا مانده است.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

کامبیز رزم‌آرا، فرزند سپهبد حاجعلی رزم‌آرا، در ۱۳۹۴ش مجموعۀ کتابهای تألیف‌شده در موضوع جغرافیای نظامی و تاریخ آن دوره و نیز اسناد پدر مرحومشان را به مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی اهدا کردند. این مجموعه به صورت جداگانه و به نام ایشان نگهداری می‌شود. ضمناً باید توجه داشت که این نوع اسناد خاندانهای موثر در تاریخ معاصر ایران، هم‌اکنون و در آینده قطعاً برای بخشی از مباحث تاریخ معاصر ایران به‌ویژه جغرافیای نظامی این سرزمین بزرگ مورد استفاده و سودمند خواهد بود.